महाभारतको समयदेखि एउटै महिलाका धेरै पतिको कथा सुन्दै आएका छौं। महाभारतमा द्रौपदीले पाँच पाण्डवसँग विवाह गरिन्। त्यसैगरी आज पनि किसिमको मिल्दोजुल्दो चलन चलिरहेको छ। केही वर्ष पहिले हिमाचल र अरुणाचल प्रदेशका केही क्षेत्रमा पनि यो चलन रहेको बताइएको छ। हिमाचल प्रदेशको किन्नौरमा बहुपति विवाह धेरै प्रख्यात छ। विगत एक दशकदेखि यसमा कमी आएको भए पनि आज पनि धेरै ठाउँमा यस्ता विवाह हुने गरेका छन्। यसमा पहिले जेठो भाइले आफ्नी पत्नीसँग समय बिताउँछन्, त्यसपछि अन्य दाजुभाइले उमेरअनुसार समय पाउँछन्। यो प्रथा तिब्बतमा अझै प्रचलित छ। कतिपय घरमा यो चलन अझै पनि कायम छ। मेल्भिन सी गोल्डस्टीन एक अमेरिकी समाजवादी र तिब्बत विद्वान हुन्, जसले भ्रातृ बहुपतिको बारेमा आफ्नो लेखमा लेखेका थिए कि यो भ्रातृ बहुपति तिब्बतमा धेरै सामान्य मानिन्छ।

आज पनि दुई, तीन, चार दाजुभाइ एउटै पत्नीसँग बस्छन्। उनका सन्तान पनि एउटै पत्नीबाट भएका हुन् र कहिलेकाहीँ यो पनि थाहा हुँदैन कि सन्तान कसको हो? उनले लेखेका छन्, यो धेरै सामान्य चलन वा परम्परा हो, तर अहिले यो विरलै देखिन्छ। यस परम्पराअनुसार तिब्बतमा जेठो दाजुले केटीसँग विवाह गरेर आफ्नी पत्नीलाई आफ्ना सबै दाजुभाइसँग राख्छन्। तर, समय बित्दै जाँदा यो प्रचलन अब पालना हुनसकेको छैन। तर आज पनि यहाँ केटाले अभिभावकको स्वीकृतिबिना बिहे गर्दैनन्। यहाँ कान्छो छोरालाई विवाहमा सहभागी हुन दिइँदैन। उमेर अलि बढी भए पनि उनलाई बिहेमा लगिन्छ। चीनले तिब्बत कब्जा गरेपछि, भाइचारा बहुपति विवाह कम सामान्य भएको छ, तर आज पनि केही गाउँहरूमा अभ्यास गरिन्छ।

यसैबीच, मेलभिनले आफ्नो एउटा लेखमा यसबारे लेखेका छन्,  सन् १९५० सम्म तिब्बतमा बौद्ध भिक्षुहरूको जनसंख्या १ लाख १० हजारभन्दा बढी थियो। सानो जग्गा बाँडफाँड नहोस् भनेर घरको कान्छो छोरालाई भिक्षु बन्न पठाएको भनिन्छ। यसपछि यहाँका जनताले जग्गा बाँडफाँड रोक्न एउटै परिवारका सबै दाजुभाइसँग महिलाको विवाह गराउन थाले। करबाट बच्न र जग्गा बाँडफाँडबाट बच्न यो प्रथा शुरु भएको हो। त्यसैगरी सन् १९५९ देखि १९६० सम्ममा कानून बनाएर रोकिएको थियो, तर अहिले पनि यो चलन चलिरहेको छ। भनिन्छ यहाँ सबै बालबालिकालाई समान व्यवहार गरिन्छ। सबै छोराछोरीले सबै दाजुभाइलाई बाबु मान्छन् र कतिपय परिवारमा जेठो छोरालाई मात्रै सबै सन्तानले बाबु भन्छन्।