नयाँ दिल्ली: भारत र अमेरिकाको कडा विरोधपछि केही दिनअघि हिन्द महासागर क्षेत्रमा प्रवेश गरेको चिनियाँ मिसाइल ट्र्याकिङ पोत याङ वाङ–५ अहिले यस क्षेत्रबाट बाहिरिएको छ। चिनियाँ जासूसी जहाजलाई लामो दूरीको निगरानी ड्रोन र समुद्री गस्ती विमानसहित भारतीय नौसेना जहाजहरूद्वारा लगातार निगरानीमा थियो। दुई चिनियाँ जासुसी जहाज युआन वाङ–६ र युआन वाङ–५ तीन महिनादेखि हिन्द महासागर क्षेत्रमा परिक्रमा गरिरहेका थिए।

चीनले आफ्नो जहाज युआन वाङ–६ र युआन वाङ–५ लाई ‘अनुसन्धान जहाज’ भनेको छ, अर्थात् नौसेना जहाज जसको काम समुद्रमा वैज्ञानिक अनुसन्धान गर्नु हो। भारत र अमेरिकाले तिनीहरूलाई ‘जासूसी जहाज’ मान्छ, अर्थात्, यस्तो जहाज जो अन्य देशहरूमा जासुसी गर्न तैनाथ गरिएको छ। युआन वाङ ५ नामक चिनियाँ नौसैनिक जहाज १६ अगस्तमा श्रीलंकाको हम्बनटोटा बन्दरगाहमा आइपुगेको थियो। त्यसबेला भारत र अमेरिकाले विरोध गर्दै श्रीलंकालाई चिनियाँ जहाजलाई यहाँ बस्न नदिन आग्रह गरेका थिए। वास्तवमा चीनले श्रीलंकालाई हम्बनटोटा बन्दरगाहका लागि १.५ अर्ब डलर ऋण दिएको थियो, जसलाई तिर्न असफल भएपछि चीनले श्रीलंकाबाट ९९ वर्षको भाडामा यो बन्दरगाह लिएको छ।

यही कारण भारत र अमेरिकाको विरोधका बाबजुद श्रीलंकाले चिनियाँ जहाजलाई हम्बनटोटा बन्दरगाहमा लङ्गर गर्नबाट रोक्न सकेन। हम्बनटोटा बन्दरगाहदेखि तमिलनाडुको कन्याकुमारीसम्मको दूरी लगभग ४५१ किलोमिटर छ। यो चिनियाँ जहाज यति शक्तिशाली छ कि यो भारतमा लगभग ७५० किलोमिटर टाढाबाट सजिलै निगरानी गर्न सकिन्छ। युआन वाङ ५ उपग्रह र अन्तरमहादेशीय मिसाइलहरू ट्र्याक गर्न पनि सक्षम छ। चीनको यो जासुसी जहाजले भूउपग्रहको सहयोगमा भारतको मिसाइल दायरा र आणविक संयन्त्रमा नजर राख्न सक्छ। भारतको विशेष आर्थिक क्षेत्र (ईईजेड) हिन्द महासागरमा २०० समुद्री माइलसम्म फैलिएको छ।

नौसेना प्रमुख एडमिरल आर हरि कुमारले नौसेना दिवसको एक दिन अघि वार्षिक पत्रकार सम्मेलनमा भारतले चिनियाँ नौसेना जासूसी जहाजहरूको आवागमनलगायत हिन्द महासागरमा भएका सबै घटनाक्रमलाई नजिकबाट निगरानी गरिरहेको बताएका थिए। धेरै चिनियाँ जहाजहरू हिन्द महासागर क्षेत्र (आईओआर)मा काम गर्छन्। हाल हिन्द महासागरमा चिनियाँ नौसेनाका करिब ४–६ जहाज र केही अनुसन्धान जहाज रहेको उनले बताए। ‘यसबाहेक, हिन्द महासागर क्षेत्रमा ठूलो संख्यामा चिनियाँ माछा मार्ने जहाजहरू सञ्चालन हुन्छन्। हिन्द महासागर क्षेत्रमा करिब ६० अन्य क्षेत्रीय सेनाहरू सधैं उपस्थित हुन्छन्। हामी सबै घटनाक्रममा नजिकबाट नजर राख्दैछौं’, उनले भने। नौसेना स्रोतले बताएअनुसार लामो दुरीको निगरानी ड्रोन र सामुद्रिक गस्ती विमान तैनाथ गरिएपछि आफ्नो मिसन असफल भएको देखेर चिनियाँ मिसाइल ट्र्याकिङ पोत याङ वाङ-५ अहिले हिन्द महासागरबाट बाहिर पठाइएको छ। चिनियाँ जहाज आईओआरमा प्रवेश गरेदेखि नै भारतीय नौसेनाले निगरानी गरिरहेको थियो। जासुसी जहाज, ट्र्याकिङ र निगरानी उपकरणले सुसज्जित, यो महिनाको शुरुमा सुन्डा स्ट्रेट हुँदै हिन्द महासागर क्षेत्रमा प्रवेश गरेको थियो। गत महिना अर्को चिनियाँ जासुसी जहाज युआन वाङ–६ हिन्द महासागर क्षेत्रमा आएको थियो, जसमा भारतीय नौसेनाले रणनीति बनाएको थियो। वास्तवमा, भारतीय कानूनले कुनै पनि विदेशी जहाजलाई बिना अनुमति सर्वेक्षण, अनुसन्धान वा अन्वेषण गर्न निषेध गर्दछ।