चार्ल्स शोभराजपछि अपराधको संसारमा धनीराम मित्तलले चोरीको काममा जति प्रसिद्धि कमाए त्यति सायदै अरु कोही होला के भन्ने प्रश्न उठ्छ। हरियाणाका धनीराम मित्तलले चोरीको संसारमा उदाहरण बसाएका छन्। हरियाणाका यी व्यक्तिले मात्रै १००० भन्दा बढी गाडी चोरी गरेका छन्। ९४ मुद्दामा पक्राउ गरी जेल परेका छन्। यही कारणले गर्दा धनीराम मित्तललाई देश साथै विश्वको सबैभन्दा ठूलो चोर मानिन्छ। यो व्यक्तिले ५ दशकभन्दा बढी चोरी र ठगीका अपराध गरिरहे, तर उनी न्यायाधीश बनेर आफ्नै मुद्दामा फैसला सुनाए र ४० दिनभित्र हजारौं कैदीलाई धरौटीमा रिहा गरेपछि चर्चामा आए।

विशेष कुरा के छ भने हरियाणाको भिवानीका धनीराम मित्तल युवावस्थामा सामान्य युवा जस्तै थिए, तर राम्रो पढाइ र सरकारी नोकरीका लागि धेरै प्रयास गर्दा पनि नोकरी नपाएपछि उनले राम्रो जीवन खोज्ने निर्णय गरे। सबैभन्दा पहिले उनले नक्कली कागजातका आधारमा सवारी चालक अनुमतिपत्र लिन थाले। ठगीका आधारमा धनीरामले पहिले रेलवेमा स्टेशन मास्टरको नोकरी पाए। छह वर्ष रेलवेमा काम गरे पनि उनको इच्छा पूरा नभएपछि धनीराम गाडी चोरीको संसारमा प्रवेश गरे। गाडी चोरी गरेपछि नक्कली कागजपत्र बनाएर बेच्न थाले। धनीराम चोरीका कैयौं मुद्दामा पक्राउ परेर जेल परे। चोरीपछि अदालतको कारबाहीबाट बच्न धनीराम मित्तलले राजस्थानबाट एलएलबीको डिग्री लिएका थिए। हस्तलेखन विशेषज्ञको रूपमा अध्ययन गरियो। यति मात्र होइन, कानुनी समस्याबाट बच्न उनले ग्राफोलोजी पनि पढे। धनीराम मित्तलले गाडी चोरी गरेपछि नक्कली कागजात बनाउने सीपका आधारमा पुलिस र अदालतको झन्झटबाट बच्नका लागि मात्रै यो सबै गरेका हुन्।

कुनै बेला धनीराम मित्तल सवारीसाधन चोरीमा यति माहिर बनेका थिए, उनले एक हजारभन्दा बढी सवारीसाधन चोरेर बेचे। उनले हरियाणा, पंजाब, दिल्ली र राजस्थान वरपरका क्षेत्रमा पनि आफ्नो नेटवर्क तयार गरेका थिए। यो काममा उनको आत्मविश्वास यति बढ्यो, एकपटक पुलिसले उनलाई गाडी चोरीको मुद्दामा अदालतमा लगेपछि अदालत बाहिर उनलाई न्यायाधीशले चिने। उनले धनीरामलाई अदालत छाड्न भने। त्यसमा उनले पुलिसलाई भने, ‘आज न्यायाधीश रिसाएका छन्। नसुनी यहाँबाट जान भने। त्यसपछि उनले पुलिससँग चिया पिए। उनले प्रहरीलाई आफू दुई मिनेटमा आउँदै गरेको बताए र मौका देखेर त्यहाँबाट फरार भए। जजले उनलाई अदालतमा हाजिर हुन बोलाएपछि पुलिस छक्क परे। पुलिसले जजलाई सोधे, ‘धनीराम कहाँ छ’l ,, तब पुलिसले भने, ‘सर, उसले भन्यो जजले जनुभनेको, यहाँ तपाईको कुनै काम छैनl’ न्यायाधीशलाई यो कुरा बुझ्न धेरै समय लागेन। चोर धनीराम एकपल्ट भागेको बुझे।

८३ वर्षीय धनिरामको अर्को एउटा कुरा पनि चर्चामा छ। उनी राति सवारीसाधन चोरीका घटना कहिल्यै गर्दैनथे, तर उमेर ढल्केका कारण धनीराम यस विषयमा कमजोर हुन थालेपछि उनको नेटवर्क कमजोर हुँदै गयो। उनले सन् १९६४ देखि सवारीसाधन चोरी गर्दै आएका थिए, तर पछिल्लो पटक सन् २०१६ मा दिल्लीमा एकै पटक तीनवटा गाडी चोरी गरेको आरोपमा पक्राउ परेका थिए।

तैपनि सन् १९८० मा धनीरामले यस्तो काम गरे जुन भारतमा चोरीको इतिहासमा सायदै कुनै चोरले गरेको होला। उनको यो कार्य चोरी र ठगीको इतिहासमा उदाहरणको रूपमा लेखिएको छ। वास्तवमा एक दिन झज्जरका अतिरिक्त न्यायाधिशमाथि विभागीय छानबिन भइरहेको समाचारपत्रमा पढे। पंजाब र हरियाणा उच्च अदालतले भ्रष्टाचार मुद्दामा न्यायाधीशविरुद्ध छानबिन शुरु गरेको छ। यति हो, उसको भ्रष्ट दिमागले काम गर्न थाल्यो। धनीरामले उच्च अदालतका रजिष्ट्रारको तर्फबाट झज्जरका अतिरिक्त न्यायाधिशलाई पत्र लेखेका थिए। यो पत्र उही न्यायाधीशको नाममा लेखिएको थियो जसको विरुद्ध पंजाब र हरियाणा उच्च अदालतले विभागीय छानबिन शुरु गरेको थियो। चतुर चोरले झज्जरको अतिरिक्त न्यायाधीशको ठेगानामा पत्र पठायो। पत्रमा उनले अनुसन्धान पूरा भएपछि दुई महिना बिदामा बस्ने लेखेका छन्। समाचार पढेपछि अभियुक्त न्यायाधीश भोलिपल्टदेखि बिदामा गए। धनीरामको ठगी कारनाम यहीं टुंगिएन। उसले अर्को पत्र लेख्यो। उनले पंजाब र हरियाणा उच्च अदालतका रजिस्ट्रारको तर्फबाट दोस्रो पत्र पनि लेखेका थिए। दोस्रो पत्रमा उनले अतिरिक्त न्यायाधीश दुई महिना बिदामा रहेसम्म यही न्यायाधीशले काम हेर्ने लेखेका छन्। उनको ठाउँमा आउँदो ४० दिनसम्म सुनुवाइ हुनेछ। पत्र पनि निश्चित ठेगानामा पुग्यो। पत्रअनुसार धनीराम आफैं अतिरिक्त न्यायाधीशको रुपमा काम गर्न थालेका छन्। ४० दिन भित्र उनले २४७० मुद्दाहरू सुने। हत्या, बलात्कार र अन्य गम्भीर मुद्दा बाहेक उनले अधिकांश मुद्दामा आरोपीलाई जमानत दिएका थिए।

यसैबीच नयाँ न्यायाधीशको शीघ्र निर्णयबारे चर्चा भएको छ। वकिल पनि सोच्न थाले जज एक्कासी किन यति राम्रो भए? बिना रोकटोक जमानत दिन थाल्यो। अभियुक्त अपराधीहरूले पनि उनीप्रति सहानुभूति देखाउन थाले। कारागारमा अपराधीहरूबीच न्यायाधीश धेरै राम्रा छन् भन्ने चर्चा थियो। धनीरामलाई कानूनको ज्ञान भएकोले उनी विवादबाट टाढै रहन्थे। त्यसपछि धनीरामका भाइ पनि न्यायाधीश थिए। त्यसैले कानूनको  व्यवहारिक बुझाइ पनि राम्रो थियो। यही कारणले गर्दा उनले दिएका कतिपय निर्णयहरू पूर्णतया सही साबित भयो। ४० दिनपछि धनिरामले एक्कासी अदालत जान बन्द गरे। छानबिन भयो। घटना बाहिर आयो र धनीराम फेरि पहिले जस्तै समातिए, तर यो घटनाले धनीरामलाई अन्तर्राष्ट्रिय चोर बनायो।