कोलकाता: विश्व शौचालय दिवसको अवसरमा, स्वयं, भारतको एक्सेसिबिलिटी/सुगम्यता संगठन स्वयं, एवं सहयोगी एजेन्सी फाउन्डेशन फर एक्सेसिबल एक्वानिर एण्ड सेनिटेसन (एफएएएस– इण्डिया, wing of water.org) सँग मिलेर सुगम्य पारिवारिक शौचालय परियोजनाका प्रमुख निष्कर्षहरू प्रस्तुत गरेको छ। प्रारम्भिक मुल्यांकन सर्वेक्षण मार्फत, कम गतिशीलता भएका ७६% भन्दा बढी व्यक्तिहरूले पहुँच, सरसफाइ आदि जस्ता सुविधाहरूमा पहुँच गर्न धेरै संघर्ष गर्नुपरेको खुलासा भयो। स्वयंले २०१९ मा यो परियोजना शुरु गरेको थियो र ४ वर्षमा २४,५०० भन्दा बढी स्व-सहायता समूह (एसएचजीहरू), संयुक्त दायित्व समूह (जेएलजीहरू), र समुदायमा आधारित संस्थाहरू (सीबीओहरू)लाई संवेदनशील बनाइएको छ, जसको परिणामस्वरूप १.५ करोड व्यक्तिहरू (लगभग १) भारतको जनसंख्याको %) र १५५४ भन्दा बढी स्थानीय प्लम्बर र राजमिस्त्रीहरूलाई पहुँचयोग्य शौचालयहरूमा तालिम दिए। आशा र प्रगतिको ज्योतिको रूपमा उभिएको, यस परियोजना अन्तर्गतको संवेदनशीलता र प्रशिक्षण कार्यक्रमहरूले ग्रामीण भारतलाई पहुँचयोग्य सडकहरू निर्माण गरेर भविष्यमा तयार हुन मद्दत गरेको छ।
शौचालयलाई आधारभूत आवश्यकताका रूपमा मान्यता दिइए पनि जेष्ठ नागरिक, अपाङ्गता भएका व्यक्ति, गर्भवती महिला, बालबालिका लगायतका धेरै संख्यामा आवतजावतमा कमी भएका व्यक्ति यस सुविधाबाट वञ्चित छन्। यो कुरालाई स्वीकार गर्दै स्वयंले ‘सुगम्य शौचालय’ को अवधारणा ल्याएका थिए र भारतीय घरधुरीमा सुलभ शौचालयको महत्त्वबारे तल्लो तहमा जनचेतना फैलाउने काम गरेका थिए। ६९% अपाङ्गता भएका व्यक्तिहरू (पीडब्ल्युडी) र ७१% ज्येष्ठ नागरिकहरू भारतका ग्रामीण भागहरूमा बसोबास गर्दै, स्वयंले कम गतिशीलता भएका मानिसहरूको सुरक्षा, सुविधा र मर्यादाका लागि सरसफाइ सुविधाहरूमा सुधार गर्ने उद्देश्यले यो परियोजनाको नेतृत्व गर्यो।
पहुँचयोग्य शौचालयको आवश्यकता बुझ्नको लागि, भारत-व्यापी तीन-महिनाको आवश्यकता मूल्याङ्कन सर्वेक्षण गरिएको थियो, जसले पहुँच, सरसफाइ र स्वच्छता जस्ता सुविधाहरूको तत्काल आवश्यकता प्रकट गर्यो । अपाङ्गता भएका व्यक्तिहरूले सामना गर्ने चुनौतीहरू र कम गतिशीलतालाई हाइलाइट गर्दै चकित पार्ने तथ्याङ्कहरू देखा परेका छन्। भारतमा २२% अपाङ्गता भएका व्यक्तिहरूले मासिक ३००० रुपियाँभन्दा कम कमाउँछन्। यो सर्वेक्षणले पहुँचयोग्य शौचालयको बारेमा चेतनाको अलावा सरसफाइ र ऋणको बारेमा पनि चेतनाको आवश्यकता रहेको संकेत गर्छ, जसलाई सेल्फ हेल्प ग्रुप (एसएचजीहरू), संयुक्त दायित्व समूह (जेएलजीहरू) र अन्य मार्फत प्रदान गरिने प्रेस विज्ञप्तिमा बताएको छ।