बेंगलुरु: चन्द्रयान-३ को रोभर प्रज्ञान, जसमा भारतको राष्ट्रिय प्रतीक अशोक स्तम्भ र यसको पछाडिको चक्कामा इसरोको लोगो छ, चन्द्रमाको सतहमा यी दुईको ‘स्पष्ट’ छाप छोड्न असमर्थ भएको छ। वैज्ञानिकहरुका अनुसार यो राम्रो संकेत हो। यसले चन्द्रमाको दक्षिणी ध्रुव क्षेत्रमा माटोको गुणहरूको नयाँ बुझाइ दिन्छ। चन्द्रमाको दक्षिणी ध्रुव क्षेत्रले भविष्यमा धेरै मिसनहरू देख्न गइरहेको छ, किनभने यहाँ पानीको सम्भावना छ। चन्द्रमाको दक्षिण ध्रुव क्षेत्रको माटोको बारेमा नयाँ जानकारी चन्द्रमामा जीवनको उपस्थितिको परिकल्पना गर्ने मिसनहरूको लागि महत्त्वपूर्ण साबित हुनसक्छ।

टाइम्स अफ इण्डियाको एक रिपोर्टमा इसरोका अध्यक्ष एस सोमनाथले यसबारे जानकारी दिएका छन्। एस सोमनाथ भन्छन्, ‘अशोक स्तम्भ र लोगोको अस्पष्ट छापले नयाँ बुझाइ दिएको छ। हामीलाई पहिले नै थाहा छ कि यो (माटो) फरक छ, तर हामीले यसलाई के फरक बनाइरहेको छ भनेर पत्ता लगाउनु पर्छ। चन्द्रमाको माटो धुलो छैन, तर लम्पी छ। यसको मतलब माटोलाई कुनै कुराले बाँधिरहेको छ, हामीले माटोलाई के बाँधिरहेको छ भनेर अध्ययन गर्नुपर्छl’ उठेका तस्वीरहरू इसरो उपग्रह एकीकरण र परीक्षण स्थापनाद्वारा निर्मित लुनार सोल सिमुलेन्ट (एलएसएस) मा परीक्षण गरिएको थियो, जहाँ यसले स्पष्ट छाप छोड्यो। यूएस अपोलो कार्यक्रमद्वारा सङ्कलन गरिएको चन्द्रमाको माटोको नमूनाहरू मिलाउन एलएसएस विकसित गरिएको थियो। यो माटोको नमूना चन्द्रमाको भूमध्य रेखाबाट लिइएको हो। जबकि इसरोको चन्द्रयान-३ चन्द्रमाको दक्षिणी ध्रुव नजिकै अवतरण भएको छ। चन्द्रमाको विभिन्न भागहरूमा माटो पनि फरक छ।

फिजिकल रिसर्च ल्याबोरेटरी (पीआरएल)का निर्देशक अनिल भारद्वाजलाई उद्धृत गर्दै प्रतिवेदनमा भनिएको छ, ‘रोभरको गतिका कारण चन्द्रमाको सतहमा चुहावट भइरहेको हामीले स्पष्ट रूपमा देख्न सक्छौँ। ल्यान्डिङ साइट र रोभर मुभमेन्ट साइट वरिपरि खिचिएका तस्बिरहरूले रोभरको आवागमनका कारण भएको चुहावट एक सेन्टिमिटर गहिरो भएको देखाउँछ। ल्यान्डरका खुट्टाहरू (विक्रम ल्यान्डरका चार खुट्टा) चन्द्रमाको सतहमा डुबिरहेका छन्, जसले खुकुलो माटोलाई संकेत गर्छ। जति गहिराइमा जान्छौं, माटो सघन हुँदै जान्छ।