सम्बलपुर: आईआईएम सम्बलपुर, देशको प्रिमियम बिजनेस स्कूलहरू मध्ये एक जी-२० विश्वविद्यालय जडान कार्यक्रम अन्तर्गत जी-२० प्रेसिडेन्सीमा विशेष विचार-उत्तेजक व्याख्यान आयोजित गरियो। प्रधानमन्त्रीको दूरदर्शी नेतृत्वबाट प्रेरित भएर यो विशेष व्याख्यान आयोजना गरिएको प्रेस विज्ञप्तिमा बताइएको छ। यस पहलको उद्देश्य विश्वव्यापी जागरूकता प्रवर्द्धन गर्ने र विश्वव्यापी महत्वका विषयमा बी-स्कूलका विद्यार्थीहरूको नेतृत्व क्षमता विकास गर्ने हो। यिनै विद्यार्थीहरू भोलिका नेता हुनेछन् भन्ने विचार यसको पछाडि छ। आरआईएस (अनुसन्धान र नवाचार प्रणाली) को नेतृत्वमा, जी-२० विश्वविद्यालय जडान व्याख्यान श्रृंखलाले विभिन्न राज्यहरू र केन्द्र शासित प्रदेशहरूका ६५ विश्वविद्यालयहरू प्रस्तुत गर्दछ। यस प्रक्रियामा ठूलो संख्यामा विद्यार्थीहरू सक्रिय रूपमा संलग्न छन्।

आईआईएम सम्बलपुरमा कार्यक्रम २०२३ को लागि भारतको जी-२० प्रेसिडेन्सीको व्यापक विषयवस्तुको परिचय दिने आधिकारिक भिडियोको साथ शुरु भयो। विशेष व्याख्यानपछि प्रमुख वक्ता पूर्व राजदूत जे.के. त्रिपाठी, आईएसएस (सेवानिवृत्त) र कूटनीतिज्ञले जी-२० प्रेसिडेंसीको महत्व बारे विस्तृत चर्चा गरे। उनले भने, ‘यो प्लेटफर्म मार्फत भारतले विभिन्न क्षेत्रमा विश्वलाई बाटो देखाउन सक्छ, जसरी आज हामीले डिजिटल अर्थतन्त्रको क्षेत्रमा अग्रणी स्थान हासिल गरेका छौं। विश्वका ५० भन्दा कम देशहरूमा डिजिटल अर्थतन्त्र वा डिजिटल भुक्तानी प्रणालीको पहुँच छ। यस बाहेक, हामी सौर्य ऊर्जा, स्वच्छ ऊर्जा र स्टार्टअपको क्षेत्रमा पनि हाम्रा अनुभवहरू साझा गर्न सक्छौंl’ त्रिपाठीले अझ भने, ‘जी-२० शिखर सम्मेलन अन्तर्गत व्यापार र आपूर्ति लाइन, आपूर्ति श्रृंखला जस्ता विषयमा धेरै बैठकहरू भएका छन् र यस अवधिमा यस्ता विषयहरूको धेरै राम्रो कार्यान्वयन भएको छ। यति मात्र होइन, भारतले विभिन्न तहमा विश्व व्यापार संगठन (डब्लुटीओ)का नियम–कानुनमा परिवर्तन गर्नुपर्ने सुझाव पनि दिँदै आएको छ, जसले गर्दा उदीयमान बजार र विकासोन्मुख देश तथा विकासशील अर्थतन्त्रलाई प्रत्यक्ष र विशेष सहयोग गर्न सकिन्छl’ पूर्व राजदूतले जी-२० को संक्षिप्त इतिहासलाई पनि प्रकाश पार्दै यो एक मात्र अन्तर्राष्ट्रिय संस्था हो जसमा जी-७, ब्रिक्स र अन्य महत्त्वपूर्ण अन्तर्राष्ट्रिय निकायका सदस्यहरू समावेश छन्। यसरी जी-२० ले धनी र विकासशील देशहरू बीच पुलको रूपमा काम गर्दछ।

यसअघि आफ्नो स्वागत मन्तव्यमा प्रोफेसर महादेव जैसवाल, निर्देशक, आईआईएम सम्बलपुरले यस्तो कार्यक्रमको महत्वलाई जोड दिए। प्रो. जैसवालले आफ्नो सम्बोधनमा भने, ‘आईएमएफको प्रतिवेदन अनुसार भारत जीडीपीको हिसाबले पाँचौं ठूलो अर्थतन्त्र बनेको छ र हाल विश्वको सबैभन्दा द्रुत वृद्धि हुने अर्थतन्त्र हो। प्रतिवेदनका अनुसार आगामी केही वर्षमा वृद्धिको क्रम जारी रह्यो भने भारत अमेरिका र चीनसँगै विश्वको शीर्ष तीन जीडीपी देशहरूमध्ये एक बन्नेछl’

विस्तृतमा चर्चा गर्दै प्राध्यापक जैसवालले प्रतिवेदनअनुसार भारतमा उच्च शिक्षामा महिलाको सहभागिता १५ प्रतिशतभन्दा कम रहेको बताए। उनले भने, ‘यदि यो लगभग २० अंकले सुधार भयो भने, भारत तेस्रो ठूलो जीडीपी भएको देश बन्नेछ। त्यसोभए, यदि हामीले विविधता सूचकांकलाई अझ बलियो बनायौं र हामीले नवप्रवर्तन सूचकांकमा गरेको तरिकाले आफूलाई शीर्ष ४० मा पाउँछौं भने, भारतीय अर्थतन्त्रले अमेरिकी अर्थतन्त्रलाई उछिनेछl आईआईएम सम्बलपुरले आफ्नो क्याम्पसमा लैङ्गिक अनुपात सुधार गर्न पहल गरिसकेको छ। भर्खरको एमबीए ब्याचमा ६० प्रतिशत महिलाको साथ, संस्थानले भारतका शीर्ष विद्यालयहरूमा सबैभन्दा उच्च महिला अनुपात हासिल गरेको छl’ अली सैयद, आरआईएसद्वारा संचालित प्रश्न-उत्तर सत्रको साथ कार्यक्रम समापन भयो। प्रोफेसर पद्मावती ढिल्लन, संकाय सदस्य, आईआईएम सम्बलपुरले धन्यवाद प्रस्ताव राखे। कार्यक्रमले जी-२० प्रेसिडेन्सी भित्र र विश्वव्यापी स्तरमा शिक्षा, अनुसन्धान र अन्य विविध परिप्रेक्ष्यहरूको सन्दर्भमा एक महत्त्वपूर्ण प्लेटफर्मको रूपमा सेवा गर्यो। यो स्मरण गर्न सकिन्छ कि यो पहल विकासोन्मुख देशहरूको लागि अनुसन्धान र नवीनता प्रणाली र विदेश मन्त्रालय (एमईए) बीचको सहयोगी अनुसन्धान हो।