नयाँ दिल्ली: चन्द्रयान-३, २३ अगस्तमा चन्द्रमाको दक्षिणी ध्रुव क्षेत्रमा अवतरण भयो। आज यसले चन्द्रमामा एक साता बिताएका छन्। अर्थात् चन्द्रमाको आधा दिन पूरा भएको छ। यस क्रममा विक्रम ल्यान्डर र प्रज्ञान रोभरले धेरै शानदार आविष्कार गरे। धेरै नयाँ कुरा सुनाए। भविष्यमा मानव बस्ती स्थापना गर्न यी चीजहरूले कसरी मद्दत गर्नेछ? अहिले ल्यान्डर र रोभर दुवैका उपकरणहरूले आ-आफ्नो काम गरिरहेका छन्। नयाँ डाटा जारी गर्दै। सबैभन्दा शानदार आविष्कारहरू के हुन्।

प्रज्ञान रोभरले २९ अगस्ट २०२३ को राति चन्द्रमाको दक्षिणी ध्रुवको क्षेत्रमा अक्सिजन रहेको खुलासा गर्यो। यो काम एलआईबीएस पेलोड अर्थात् उपकरण लेजर इन्ड्युस्ड ब्रेकडाउन स्पेक्ट्रोस्कोपी द्वारा गरिएको हो। यो उपकरण चन्द्रमाको सतहमा रहेको खनिज र रसायनको खोजी र पुष्टिका लागि मात्रै पठाइएको हो। यो एलआईबीएस हो जसले अक्सिजनसहित धेरै खनिज, धातु र रसायनहरू पत्ता लगाएको थियो।

लिब्सले चन्द्रमाको सतहमा तीव्र लेजर किरणहरू फ्याँकेर यसबाट निस्कने प्लाज्माको विश्लेषण गर्छ। यी लेजर किरणहरू ढुङ्गा वा माटोमा धेरै तीव्रताका साथ खस्छन्। यस कारण, त्यहाँ अत्यधिक तातो प्लाज्मा उत्पादन हुन्छ। ठ्याक्कै जस्तै यो सूर्यबाट आउँछ। प्लाज्माबाट उत्सर्जित प्रकाशले सतहमा कस्तो प्रकारका खनिज वा रसायनहरू छन् भनी देखाउँछ। अक्सिजन पायो। हाइड्रोजनको खोजी जारी छ। यी दुई मिलेर पानी बनाउन सकिन्छ। अर्थात् चन्द्रमामा मानव बस्ती स्थापना गर्न यी दुवैको आवश्यकता पर्नेछ। यिनीहरूले मात्र चन्द्रमामा जीवन स्थापित गर्नेछन्। विक्रम ल्यान्डरमा जडान गरिएको विशेष थर्मोमिटरले चन्द्रमाको सतहभन्दा माथि र सतहभन्दा १० सेन्टिमिटर अर्थात् करिब ४ इन्च तल तापक्रममा ठूलो अन्तर रहेको बताएको थियो। यो काम ल्यान्डरमा संलग्न शुद्ध पेलोडले गरेको थियो। चास्टले चन्द्रमाको माथिल्लो सतहको तापक्रम ५० देखि ६० डिग्री सेल्सियसको बीचमा रहेको देखाए। उही समयमा जमिनबाट चार इन्च तल पारा माइनस १० डिग्री सेल्सियस थियो।