नयाँ दिल्ली: चन्द्रयान-३ ले २३ अगस्तको साँझ चन्द्रमाको दक्षिणी ध्रुवमा सफ्ट ल्यान्डिङ गरेको छ। भारतको चन्द्रयान–३ मिशनको सफलताको चर्चा विश्वभर भइरहेको छ। यसलाई भारतीय अन्तरिक्ष एजेन्सीको सबैभन्दा ठूलो उपलब्धि मानिएको छ। चन्द्रमामा किन बरफको खोजी भइरहेको छ र के चन्द्रयान–३ ले पत्ता लगाउन सक्छ? चन्द्रयान-३ मिशन विक्रम ल्यान्डर र प्रज्ञान रोभरसँग बरफ खोज्न। यदि यसो भयो भने, वैज्ञानिकहरूले पनि हाम्रो सौर्यमण्डलमा पानीको इतिहास बुझ्ने मौका पाउनेछन्। पानी कहिले आयो र कहाँबाट आयो भन्ने प्रश्नको जवाफ यहाँबाट पाउनुहुनेछ। यदि भारतले चन्द्रमामा सफ्ट ल्यान्डिङ गरेपछि यो कसरी गर्ने भन्ने थाहा भयो भने यो राम्रो संकेत हुनेछ।

जानकारीको लागि, केहि दिन पहिले रुसको लुना-२५ लाई अवतरण गर्ने प्रयास गरिएको थियो तर तिनीहरूको मिसन असफल भएको थियो। भारतले चन्द्रमाको दक्षिणी ध्रुवमा अवतरण गरेपछि चीन र अमेरिका पनि त्यसको तयारीमा छन्। वैज्ञानिकहरूले १९६० देखि चन्द्रमामा पानीको उपस्थितिको बारेमा अनुमान गरेका छन्, तर अपोलो मिसनहरूद्वारा फर्काइएको चन्द्र सतहको प्रारम्भिक नमूनाहरू सुक्खा भएको छ। २००८ मा, एक प्रविधि मार्फत सोही नमूनाबाट हाइड्रोजनको उपस्थिति फेला परेको थियो। नासाको अनुसन्धानले चन्द्रमाको दक्षिणी ध्रुवमा सतह मुनि बरफ फेला पारेको छ। यति मात्र होइन अन्य धेरै मिसनका क्रममा चन्द्रमाको दक्षिणी ध्रुवको खाडलमा जमेको पानीको प्रमाण भेटिएको छ। चन्द्रमाको सतह मुनि पानी फेला पार्नु भन्दा धेरै व्यावहारिक कारणहरू छन्। संसारका धेरै देशहरूले चन्द्रमामा मानिस पठाउने योजना बनाएका छन् तर अन्तरिक्ष यात्रीहरूलाई चन्द्रमामा बस्न पानी चाहिन्छ। पृथ्वीबाट चन्द्रमामा पानी ढुवानी गर्न निकै महँगो पर्ने भएकाले पनि यो हो। चन्द्रमामा भेटिएको पानी सरकार र निजी संस्थाहरूको लागि पनि धेरै मूल्यवान छ। यसबाट इतिहासका धेरै अभिलेखहरू पनि पाउन सकिन्छ। वैज्ञानिकहरूले यो पनि जान्न आवश्यक छ कि चन्द्रमामा कति बरफ छ र कुन आकारमा छ। यसलाई पानीको रूपमा शुद्ध गर्न सकिन्छ वा होइन। यदि चन्द्रमामा धेरै मात्रामा हिउँ भेटियो भने यो मानिसका लागि शुभ संकेत हुनेछ। यसले भविष्यका मिसनहरूलाई सजिलो बनाउन सक्छ। यो चन्द्रमामा उपकरणहरू चिसो गर्न र यसलाई लामो समयसम्म टिकाउन पनि प्रयोग गर्न सकिन्छ। पानीको ओर्बहरूलाई हाइड्रोजन र अक्सिजन परमाणुहरूमा विभाजन गर्न सकिन्छ, जुन रकेट प्रोपेलेन्टको रूपमा प्रयोग गरिन्छ।