नयाँ दिल्ली: जुलाई १ देखि देशमा एकपल्ट प्रयोग हुने प्लास्टिक वस्तुहरूको उत्पादन, बिक्री र प्रयोगमा प्रतिबन्ध लगाइनेछ। प्लाष्टिक फोहोर व्यवस्थापन नियमावलीअन्तर्गत एकपल्ट प्रयोगका प्लाष्टिकका १९ वटा वस्तुमा प्रतिबन्ध लगाइने। जसमा थर्मोकोल प्लेट, कप, काँटा, चम्चा, चक्कु, स्ट्र, ट्रे, मिठाईको बक्समा र्यापिङ फिल्म, निमन्त्रणा कार्ड, चुरोटको प्याकेटको फिल्म, प्लाष्टिकको झण्डा, बेलुन स्टक र आइसक्रिम स्टिकहरू समावेश छन्। क्रिम, क्यान्डी स्टिक र ब्यानरहरू १०० माइक्रोन भन्दा कम। अगस्त २०२१ मा अधिसूचित नियमहरू र २०२२ मा एकल-प्रयोग प्लास्टिकहरू चरणबद्ध गर्ने भारतको प्रयासहरूको भागको रूपमा ३१दिसम्बर २०२२ सम्म प्लास्टिक बोक्ने झोलाहरूको न्यूनतम मोटाई अवस्थित ७५ माइक्रोनबाट १२० माइक्रोनमा परिवर्तन गरिनेछ। एकल प्रयोग हुने प्लाष्टिकको प्रयोग उन्मूलन गर्ने उद्देश्यले बाक्लो क्यारी ब्याग ल्याइनेछ। प्रतिबन्धलाई प्रभावकारी रूपमा कार्यान्वयन गर्न राष्ट्रिय र राज्य स्तरमा कन्ट्रोल रुमहरू स्थापना गरी प्रतिबन्धित एकल प्रयोगका प्लास्टिक वस्तुहरूको अवैध उत्पादन, आयात, वितरण, बिक्री वितरण नियन्त्रण गर्न अधिकारीहरूको टोली खटाइने मन्त्रालयले जनाएको छ।

सिक्किम पहिलो राज्य हो जसले सन् १९९८ मा एकल प्रयोग प्लास्टिकको प्रयोगमा प्रतिबन्ध लगाएको थियो। सरकारले प्लाष्टिकको झोलाको मोटाईको मापदण्ड तोकेर खुद्रा बिक्रेताले झोला उपलब्ध गराउन अनिवार्य गरेको छ। प्लास्टिक प्रदूषण रोक्न सार्वजनिक स्थल, राष्ट्रिय सम्पदा, वन तथा समुद्री तटमा सरसफाई अभियान शुरु गरिएको छ। देशभर करिब एक सय स्मारक समावेश गरिएको छ। सडक निर्माणमा प्लाष्टिकको प्रयोग हुन थाल्यो। वातावरण र पारिस्थितिक विकास समाजले दिल्लीमा प्लास्टिक प्रदूषण कम गर्न बीट प्लास्टिक प्रदूषण नाम दिएको छ। केन्द्रीय र राज्य प्रदूषण नियन्त्रण प्राधिकरण र साना, सूक्ष्म र मझौला उद्यम मन्त्रालयले प्रतिबन्धित एकल-प्रयोग प्लास्टिक वस्तुहरूको विकल्प उत्पादन गर्न साना औद्योगिक एकाइहरूलाई प्राविधिक सहयोग प्रदान गर्नेछ। केन्द्रीय प्रदुषण नियन्त्रण बोर्डले झण्डै चार वर्षअघि भारतले दैनिक ९,२०० मेट्रिक टन प्लास्टिक फोहोर वा वर्षमा ३.३ मिलियन मेट्रिक टनभन्दा बढी उत्पादन गर्ने अनुमान गरेको थियो। उद्योगको एक वर्गले मुलुकमा ७० प्रतिशत प्लास्टिक फोहोर पुन: प्रयोग हुने गरेको दाबी गरेको छ।

भारतमा एकपल्ट प्रयोग हुने प्लास्टिक: वार्षिक २.४ लाख टन प्लास्टिक उत्पादन हुन्छ भने प्रतिव्यक्ति खपत १८ ग्राम छl विश्वव्यापी रूपमा २८ ग्राम प्रति व्यक्ति खपत छl प्लास्टिक उद्योग ६० हजार करोडको छ भने यसको निर्माणमा ८८ हजार युनिट लागेका छन्। प्लास्टिक उद्योगमा १० लाख मानिस आबद्ध छन्l वार्षिक निर्यात २५ हजार करोड छl

विश्वमा एकपल्ट  प्रयोग हुने प्लास्टिक: यसकोउत्पादन सन् १९५० मा शुरु भएको होl ३८० मिलियन मेट्रिक टन वार्षिक छl १ वर्षमा उत्पादन हुने प्लास्टिकको मात्रा सम्पूर्ण मानव जाति बराबर हुन्छl विश्वमा प्रतिमिनेट १२ लाख प्लाष्टिकका बोतलहरू प्रयोग हुन्छl वार्षिक ५ ट्रिलियन प्लास्टिकको झोला उत्पादन हुन्छl विश्वबाट प्लास्टिक हटाउन एक हजार वर्ष लाग्नेछl