युक्रेन र रुसबीचको नर्थ एट्लान्टिक ट्रीटी अर्गनाइजेसन (नेटो) बीचको तनाव बढ्दै गएको छ। रुसका विदेशमन्त्रीले नेटो सदस्य लिथुआनियालाई कालिनिनग्रादमाथि लगाइएको खुला प्रतिबन्ध तुरुन्त हटाउन आह्वान गरेका छन्। विशेष कुरा के छ भने रुसको यो चेतावनी यस्तो बेला आएको हो जब लिथुआनियाले नेटो देशले घेरिएको रुसको आणविक सैन्य किल्ला कालिनिनग्रादमा रेलबाट जाने सामानमा प्रतिबन्ध लगाएको छ। युरोपेली संघ र नेटो देश पोल्याण्ड र लिथुआनियाको बीचमा रहेको रुसको कालिनिनग्राद शहरले रुसबाट रेलमार्फत सामान आयात गर्छ। यति मात्र होइन, कालिनिनग्राद ग्यासको आपूर्ति पनि लिथुआनियाबाट हुन्छ। बाल्टिक देश, लिथुआनियाले गत हप्ता घोषणा गर्‍यो कि उसले रसियामाथि लगाइएको ईयू प्रतिबन्धहरूको सूचीमा रहेका सामानहरू कालिनिनग्रादसम्म रेलमा प्रतिबन्ध लगाउनेछ।

वास्तवमा, कोएनिग्सबर्ग ट्युटोनिक नाइट्सद्वारा १२५५ मा स्थापित भएको थियो। यो ठाउँ पछि जर्मन सेनाको नियन्त्रणमा गयो। यो दार्शनिक इमानुएल कान्टको लागि पनि उत्तिकै प्रसिद्ध छ। कान्टले आफ्नो सम्पूर्ण जीवन कोएनिग्सबर्गमा बिताए। यो ठाउँ प्रसिद्ध दार्शनिक हन्ना एरेन्डसँग पनि सम्बन्धित छ। यहाँ, युरोपको बाँकी भागहरूमा जस्तै, युद्ध र शान्तिले स्थानीय जातीय संरचना र राजनीतिक सीमाहरूलाई ध्वस्त पारेको छ। डन्जिगको नि:शुल्क जाँच र पोलिश कोरिडोरको स्थापनाको साथ पहिलो विश्व युद्ध पछि पूर्वी प्रसिया जर्मनीबाट अलग भयो।

यो भाग दोस्रो विश्वयुद्धको अन्त्यसम्म जर्मनीको अधीनमा रह्यो। सोभियत रेड आर्मीले जर्मनीलाई हराएर यो भाग कब्जा गरेको थियो। पछि, पोल्याण्ड र सोभियत संघ बीच क्षेत्रको विभाजनको याल्टा सम्मेलनमा सहमत भएको थियो। त्यसपछि सन् १९४५ मा पोष्टडममा भएको बिग थ्री (रूस, अमेरिका र इंग्ल्याण्ड) को बैठकमा दुवै देशले औपचारिक मान्यता दिए। स्टालिनले कोएनिग्सबर्ग शहर र यसका वरपरका क्षेत्रहरूलाई रुसको हिस्सा बनाए। पछि स्टालिनले सर्वोच्च सोभियतको पोजिडियमका अध्यक्ष र सोभियत संघका राज्य प्रमुख मिखाइल कालिनिनको सम्मानमा यसको नाम परिवर्तन गरे।

कालिनिनग्रादमा जर्मन, पोलिस, लिथुआनियाली र यहूदीहरूको ठूलो जनसंख्या थियो। यसलाई खतराको रूपमा देखेर स्टालिनले जर्मनहरूलाई यस क्षेत्रबाट निष्कासन गर्न थाले। यसपछि सोभियत संघले सम्पूर्ण क्षेत्रमा रुसी जनतालाई बसाउन विशेष अभियान चलायो। यस समयमा, कालिनिनग्रादमा जर्मन सम्पदाका सबै निशानहरू मेटाउने प्रयासहरू गरियो। सन् १९९६ मा रुसी सरकारबाट विशेष आर्थिक प्याकेजबाट लाभान्वित हुँदै साम्यवादको पतनपछि सोभियत सम्पदाबाट प्राप्त भएको यस क्षेत्रले हालैको तनावको समयमा कालिनिनग्रादको रणनीतिक महत्व निकै बढेको छ।

रूसको लागि, कालिनिनग्राद यस्तो सैन्य अड्डा हो, जसले सम्पूर्ण युरोपलाई ओझेलमा पार्न सक्छ। रुसले यस ठाउँबाट बाल्टिक सागरमा युरोपेली र नाटो देशहरूको आवतजावतलाई पूर्ण रूपमा रोक्न सक्छ। यदि नाटोसँग भविष्यमा युद्ध भयो भने कालिनिनग्राद रूसी अपरेशनहरूको लागि महत्त्वपूर्ण लन्चप्याड हुनेछ। त्यसैले रुसी सेनाले कालिनिनग्रादमा आफ्नो सैन्य शक्ति तीव्र गतिमा बढाइरहेको छ। युक्रेनमा चलिरहेको विशेष सैन्य अपरेशनको क्रममा यस सैन्य आधारबाट आणविक मिसाइल आक्रमणको अभ्यासलाई पनि नाटोका लागि प्रत्यक्ष चुनौतीका रूपमा हेरिएको छ। लिथुआनियाबाट यी प्रतिबन्धहरूले कालिनिनग्रादमा रूसबाट ५० प्रतिशत आयात रोक्नेछ। कालिनिनग्राद रूसको एक अभेद्य किल्ला हो, जुन ठ्याक्कै युरोपको बीचमा भएकोले रणनीतिक रूपमा धेरै महत्त्वपूर्ण छ। हालै रुसले कालिनिनग्रादमा नै आणविक स्ट्राइक अभ्यास गरेको थियो। कालिनिनग्राद लगभग २२३ वर्ग किलोमिटर को क्षेत्रमा फैलिएको छ। रुसी सेनाले कालिनिनग्रादमा आणविक क्षमताको इस्कन्डर मिसाइलसँग स्ट्राइक अभ्यास गरेको छ। इस्कान्डर मिसाइल प्रणाली पहिलो पटक २०१६ मा यस क्षेत्रमा तैनाथ गरिएको थियो। जर्मनीलगायत धेरै युरोपेली देशहरू यस मिसाइलको दायरामा आउँछन्। रुसी नौसेनाको बाल्टिक सी फ्लीटको मुख्यालय कालिनिनग्रादमा रहेको छ र यहाँ रूससँग आणविक हतियार रहेको विश्वास गरिन्छ।