कोलकाता: सिटी अफ जोय कोलकाताले भर्खरै विशेष आवश्यकता भएका बालबालिकाहरू, विशेष परिवारहरूले सामना गर्ने चुनौतीहरू र विशेष शिक्षाको महत्त्वबारे चेतना जगाउन धेरै आवश्यक कार्यक्रम आयोजना गरेको छ। प्रारम्भिक बाल्यकाल संघद्वारा भारतीय संग्रहालय कोलकाताको सहयोगमा आयोजना गरिएको यस कार्यक्रममा शिक्षा र विशेष शिक्षाको क्षेत्रमा क्रेम-डेल-ला-क्रेमसँग दुई रोचक सत्रहरू समावेश थिए। ‘जर्नी अफ ए स्पेशल नीड्स चाइल्ड्स मदर- ए कन्वर्सेसन विथ मिनु बुधिया (साइकोथेरापिस्ट एण्ड फाउण्डर अफ केयरिङ माइन्ड्स, आई क्यान फ्लाई, क्याफे आई क्यान फ्लाई) सँग पहिलो बातचित थियो।

मिनु बुधियाले आफ्नी कान्छी छोरी प्राची, विशेष छोरीलाई आमाको रूपमा जीवनको बारेमा बताइन्। धेरै वास्तविक जीवनका अनुभवहरू साझा गर्दै, उनले सामना गरेका चुनौतीहरू, अवरोधहरू पार गर्ने, पहिचान गरिएका शक्तिहरू, आफ्नै विकास र अगाडिको बाटोको रूपमा ‘प्रगति‘ लाई पुन: परिभाषित गर्ने महत्त्वको बारेमा साझा गरिन्। उनले भनिन्, ‘तीनसुकिया, असमको सानो शहरकी केटीबाट जो डाक्टर बन्न चाहन्थिन्, आज म जहाँ छु- मेरो जीवन एक रोलरकोस्टर सवारी भएको छ। जब मेरी कान्छी छोरी प्राचीलाई कम आईक्यु र एडीएचडी पत्ता लाग्यो, मेरो सम्पूर्ण संसार टुक्रा-टुक्रा भयो र म आत्महत्याको छेउमा थिएँ। समय बित्दै जाँदा मैले बुझें, उनी मेरो कमजोरी होइनन्, तर मेरो शक्ति, मेरो प्रेरणा, मेरो गौरव र आनन्द हुन्। विशेष आवश्यकता भएका बच्चाकी आमाको रूपमा मेरो यात्रामा मैले धेरै उचाइ, तल र अचानक मोडहरू देखेको छु। मैले यो यात्रालाई मेरो संस्मरण ‘क्याटरपिलरको मृत्यु” मा लेखेको छु, यसले अर्को आमालाई कम एक्लो महसुस गराउनेछ र हाम्रो समाजलाई फरक र भिन्न रूपमा सक्षम व्यक्तिहरूलाई सचेत र स्वीकार गर्न प्रोत्साहित गर्नेछl’

यसपछि ‘विशेष आवश्यकता भएका बालबालिकाको विशेष आवश्यकता’ विषयमा प्यानल छलफल भएको थियो। प्यानलमा मिनु बुधिया, रुपकथा सरकार (प्रिन्सिपल, ला मार्टिनियर गर्ल्स), सुश्री इन्द्राणी गांगुली (शिक्षाविद्), कवनीत खुल्लर (प्रिन्सिपल-अक्षर), र साम्रिनिका त्रिपाठी (मनोवैज्ञानिक) थिए। कार्यक्रम स्वाती सरावगी (ईसीए टेरिटरी हेड डब्लुबी र निर्देशक, स्वर्णिम इन्टरनेशनल स्कूल)द्वारा एन्कर र सुमन सुद (ईसीए मेन्टर नेसनल कोर कमिटी र निर्देशक, बीडी मेमोरियल) द्वारा संचालन गरिएको थियो।

स्वाती सरावगीले भनिन्, ‘विविधताले विविध टेपेस्ट्री बनाउँछ। मिनु भाबीको यात्रा धेरैका लागि पथप्रदर्शक प्रकाश हो र प्रख्यात शिक्षाविद्हरूसँगको हाम्रो कुराकानीले सचेतना बाँडफाँड गर्ने र वर्तमान चुनौतीहरूको समाधान खोज्ने आशा गर्छुl’ सुमन सुदले भनिन्, ‘म सुश्री मिनु बुधियाको आत्मालाई सलाम गर्दछु। शिक्षकको हैसियतमा, हाम्रो मुख्य फोकस समावेशीकरण सुनिश्चित गर्नमा हुनुपर्छ- कुनै पनि अभिभावकले आफ्नो नानीलाई कहाँ भर्ना गर्न सकिन्छ भनेर सोच्न छोड्नु हुँदैन र कुनै पनि बच्चालाई पछाडि छोड्नु हुँदैनl’

प्यानल छलफलको क्रममा, समावेशी शिक्षा, सबै विद्यार्थीहरूको वृद्धिको लागि सुरक्षित र स्वस्थ वातावरण प्रदान गर्न विद्यालयहरूले के गर्न सक्छन्, विशेष आवश्यकताहरू बारे नियमित बालबालिकालाई शिक्षा दिने, शिक्षकहरूलाई उच्च क्षमताको साथ सशक्तिकरण र आवश्यकता भएका बालबालिकाहरू पहिचान गर्न आवश्यक तालिम जस्ता धेरै महत्त्वपूर्ण मुद्दाहरू थिए। थप सहयोग, विद्यालय सल्लाहकारहरूको भूमिका, इत्यादि छलफल गरियो।

मिनु बुधियाको बारेमा

मनोचिकित्सक मिनु बुधियाले धेरै टोपी लगाएकी छिन्। एक लेखक, टीईडी वक्ता र उद्यमी, उनी प्रभावशाली सामाजिक पहल केयरिङ माइन्ड्स (मानसिक स्वास्थ्य संस्थान), आई क्यान फ्लाई (विशेष आवश्यकताहरूका लागि संस्थान), र क्याफे आई क्यान फ्लाई (विशेष आवश्यकताहरू भएका व्यक्तिहरूद्वारा सञ्चालित एउटा क्याफे) को संस्थापक हुन्। धेरैका लागि प्रेरणा र उद्देश्यकी महिला, उनी ‘खुशी भनेको भित्री काम हो’ र उनले बाँच्ने मन्त्र ‘अपूर्णता भनेको सौन्दर्य हो’मा दृढ विश्वासी छिन्।