बेइजिङ: अन्तरिक्षमा जीवन सम्भव छ? चन्द्रमामा पानी छ? यी हुन् केही प्रश्नहरू, जसको उत्तर वैज्ञानिकहरूले लामो समयदेखि खोजिरहेका छन्। यी जवाफहरूले पृथ्वीमा मानिसहरूको जीवनलाई सधैंभरि परिवर्तन गर्नसक्छ। वैज्ञानिकहरूले भनेका छन्, उनीहरूले चन्द्रमामा अरबौं टन पानी फेला पारेका छन्, सतहमा छरिएका साना काँचको मोतीहरूमा फसेका छन्। यो चन्द्रमाको सतहमा भावी मानव गतिविधिहरूको लागि बहुमूल्य स्रोतको सम्भावित भण्डार साबित हुनसक्छ। पृथ्वीको एक मात्र प्राकृतिक उपग्रह लामो समयदेखि सुक्खा रहेको छ। तर विगत केही दशकहरूमा धेरै मिसनहरूले चन्द्रमामा पानी दुवै सतहमा र खनिजहरूको रूपमा रहेको देखाएको छ।

वैज्ञानिकहरूले सोमबार भनेका छन्, सन् २०२० मा चीनको रोबोट चाङ्गे-५ मिशनको क्रममा पृथ्वीमा फिर्ता ल्याइएका चन्द्रमाको माटोको अनुसन्धानले यी गिलास गोलाहरूमा पानीका अणुहरू रहेको देखाएको छ जुन चन्द्रमाको सतहमा सौर्य विकिरणद्वारा अवशोषित गर्न सकिन्छ। हावाको कार्य। नेचर जियोसाइन्समा प्रकाशित अनुसन्धानका सह-लेखक ग्रह वैज्ञानिक सेन हुले भने, ‘चन्द्रमामा लगातार बमबारी भइरहेको छ र साना र ठूला क्षुद्रग्रहहरू खसिरहेका छन्। यी उच्च-ऊर्जा फ्ल्यास-ताताउने घटनाहरूले गिलास मोतीहरू उत्पादन गर्छन्।’ सौर्य वायु चार्ज गरिएको कणहरू, मुख्यतया प्रोटोन र इलेक्ट्रोनहरूको प्रवाह हो, जुन सूर्यको वायुमण्डलको बाहिरी भाग, कोरोनाबाट बाहिर निस्कन्छ। ‘सौर हावाले उत्पादन गरेको पानी काँचको मोतीको सतहमा रहेको अक्सिजनसँग सौर्य हाइड्रोजनको प्रतिक्रियाबाट उत्पादन हुन्छ’, हुले भने। पानी भविष्यको चन्द्रमा मिसनहरू र चन्द्रमामा अन्तरिक्ष यात्रीहरूको दीर्घकालीन बसाइका लागि अत्यावश्यक छ, पिउनका लागि मात्र होइन तर इन्धनको रूपमा पनि हुन्छ।

अनुसन्धानकर्ताहरूले गिलासको मोतीबाट पानी प्राप्त गर्ने आशा गरेका छन्। ‘हामी यी गिलासको मोतीमा राखिएको पानीलाई तताएर निकाल्न सक्छौं,’ हुले भने। पृथ्वीमा चन्द्रमाको माटोको नमूना बोकेको क्याप्सुल उत्तरी चिनियाँ क्षेत्र भित्री मंगोलियामा अवतरण भएको थियो।  चाङ्ग’ए-५ मिसनले लगभग १.७ किलोग्राम माटो र ३२ गिलास मोतीहरू सङ्कलन गर्यो जुन १० देखि सयौं माइक्रोमिटर चौडा थियो। गिलासको मोतीमा तौलका आधारमा प्रति मिलियन करिब २ हजार भागसम्म पानी रहेको पाइयो।