पटना: मंगलबार भाजपाले व्यवस्थापिका दलको महत्वपूर्ण बैठकमा आफ्नो नयाँ नेतृत्वको घोषणा गर्दा बिहार राजनीतिमा ठूलो परिवर्तन देखियो। भाजपाले सम्राट चौधरीलाई व्यवस्थापिका दलको नेता र विजय कुमार सिन्हालाई उपनेता नियुक्त गर्‍यो। यसले प्रश्न उठाउँछ: भाजपाले यति ठूलो संख्यामा ईबीसी(आर्थिक रूपमा पछाडि परेका वर्गहरू) र राजपूत विधायकहरू जिते पनि, भाजपाले कुशवाहा जातिका सम्राट चौधरी र भूमिहार जातिका विजय सिन्हालाई किन रोज्यो? बिहार चुनावमा भारी जितपछि भाजपाले आफ्नो लामो समयदेखि चल्दै आएको परम्परा किन परिवर्तन गर्‍यो? यो निर्णयको पछाडि कुन भाजपा नेताको हात थियो? के भाजपाका चाणक्य र देशका गृहमन्त्री अमित शाहले प्रमुख भूमिका खेलेका थिए, वा यो निर्णय बिहारको जटिल जातीय गतिशीलताबाट प्रेरित थियो?
२०२५ को बिहार विधानसभा चुनावमा भाजपाको भारी विजय पछि, पटनामा पार्टीको व्यवस्थापिका दलको बैठकले सम्राट चौधरीलाई नेता र विजय कुमार सिन्हालाई उपनेता चयन गर्‍यो। यो निर्णयसँगै दुवै नेतालाई फेरि उपमुख्यमन्त्री बन्ने बाटो खुलेको छ। भाजपाको यो निर्णयले पार्टीको आन्तरिक सन्तुलनलाई मात्र प्रतिबिम्बित गर्दैन, तर २०२९ को चुनावसम्ममा बिहारमा पार्टीको आधार बलियो बनाउने उद्देश्यले केन्द्रीय गृहमन्त्री अमित शाहको गहिरो र दूरगामी रणनीतिलाई पनि प्रतिबिम्बित गर्दछ।
कसको दिमाग? अमित शाहको रणनीतिक सोच:
सम्राट चौधरी र विजय सिन्हालाई कायम राख्ने निर्णयलाई पूर्णतया भाजपाको शीर्ष नेतृत्व, विशेष गरी अमित शाहको रणनीतिको परिणामको रूपमा हेरिएको छ। यसको पछाडिको तर्क निरन्तरता कायम राख्नु हो: सम्राट चौधरी र विजय सिन्हाले विपक्षमा र एनडीए सरकारमा उपमुख्यमन्त्रीको रूपमा पार्टीको लागि सफलतापूर्वक काम गरेका छन्। उनीहरूको जोडीले एनडीएलाई सफलतापूर्वक विजयतर्फ डोऱ्याएको छ। त्यसकारण, संगठनमा कुनै पनि अस्थिरताबाट बच्न अमित शाहले ‘विजयी संयोजन’ परिवर्तन गर्ने जोखिम उठाएनन्।
जाति सन्तुलनको मास्टरस्ट्रोक:
सम्राट चौधरी कुशवाहा समुदाय (ओबीसी) का हुन्, जबकि विजय सिन्हाले भूमिहार समुदायको प्रतिनिधित्व गर्छन्। यो छनोटले भाजपाको “माथिल्लो जात प्लस ओबीसी” सूत्रलाई बलियो बनाउँछ, जसले पार्टीलाई केवल एउटा जातमा सीमित हुनबाट रोक्छ। बिहारमा ईबीसी समुदायको खेती गर्नु भाजपाको रणनीतिको एक हिस्सा हो, तर यस पटक पनि कुनै पनि ईबीसी नेतालाई उपमुख्यमन्त्रीको पदमा प्रत्यक्ष रूपमा प्रमुखता दिइएको छैन। यसको पछाडि बलियो राजनीतिक कारणहरू छन्।
के कोइरी-भूमिहार गठबन्धन हिट हुनेछ? सम्राट चौधरीलाई उपमुख्यमन्त्री नियुक्त गरेर, भाजपाले एक बलियो ओबीसी नेतालाई बढावा दिएको छ। कुशवाहा जाति यादवहरू पछि बिहारको सबैभन्दा ठूलो ओबीसी समुदायहरू मध्ये एक हो, र परम्परागत रूपमा नितिश कुमारको भोट बैंकको हिस्सा रहेको छ। सम्राटलाई अग्रपंक्तिमा राखेर, भाजपाले यो भोट बैंकलाई स्थायी रूपमा सुदृढ गर्ने लक्ष्य राखेको छ। यसले ईबीसी समुदायलाई पनि सन्देश पठाउँछ कि ओबीसी समुदायले उच्च प्रतिनिधित्व प्राप्त गरिरहेको छ। विजय सिन्हालाई कायम राखेर, पार्टीले आफ्नो परम्परागत उच्च जातको भोट बैंक: भूमिहार, राजपूत र ब्राह्मणहरूलाई स्पष्ट सन्देश पठाएको छ उनीहरूको प्रतिनिधित्व उच्च रहन्छ। भूमिहार समुदायले कठिन समयमा पनि भाजपालाई सधैं बलियो मतदान गरेको छ। दुवै नेताहरूको संगठनमा बलियो पकड छ, जसले आगामी ५ वर्षसम्म एनडीए सरकारको स्थिरता सुनिश्चित गर्नेछ।