कोलकाता: हावडाको घुसुडीस्थित साँघुरा गल्लीहरूमा भोट बगान मठ लुकेको छ, जसलाई स्थानीय बासिन्दाले महाकाल मठ पनि भन्छन्। यो मठ करिब २५० वर्ष पुरानो हो र हिमाल क्षेत्रबाहिरको सबैभन्दा पुरानो तिब्बती बौद्ध मठ मानिन्छ।
मठसम्म पुग्न गोसाईंघाट सडकको घुमाउरो बाटोबाट जानुपर्छ। गूगल म्याप्समा यसलाई सहजै देख्न सकिँदैन, त्यसैले स्थानीय सहयोग आवश्यक पर्छ।
संघर्ष र शान्तिको कथा:
भोट बगानको इतिहास भूटान साम्राज्य र कूचबिहार राज्यबीचको संघर्षसँग जोडिएको छ। ईस्ट इण्डिया कम्पनीले कूचबिहारका राजालाई सहयोग गर्ने निर्णय गरेको थियो। यसै क्रममा पञ्चेन लामा ले मध्यस्थता गरे र पूरन गिरी गोसाईं भारतका मैदानी भूभागमा तिब्बती शैलीको मठ निर्माण गर्न पठाइए।
सन् १७७५ मा ३० बिघा जमिनमा मठ स्थापना भयो, जुन पछि १५० बिघासम्म फैलियो।
डकैती र विनाश:
१७९५ मा डकैतको आक्रमणले मठ ध्वस्त भयो। पुरंगीरले बहादुरीपूर्वक प्रतिरोध गरे तर उनी मारिए। डकैतहरूले मठको नौ टाउको, १८ खुट्टा र ३६ हात भएको महाकाल मूर्ति लुटे। अहिले त्यही स्थानमा देवी ताराको मूर्ति स्थापना गरिएको छ।
सन् १९०५ मा गोसाईं वंशको अन्त्य भयो र अहिले मठ न्यायालयद्वारा नियुक्त रिसीभरको नियन्त्रणमा छ। दैनिक पूजा–अर्चना हिन्दू परम्परा अनुसार जारी छ।

भविष्यको सम्भावना:
मठ परिसरमा दुई शिव मन्दिर र केही समाधि–जस्ता संरचनाहरू छन्, जसको अवस्था जीर्ण छ। स्थानीय नेता रियाज अहमदका अनुसार, यस मठलाई विरासत आयोगको संरक्षणमा राखेर भविष्यमा प्रमुख पर्यटन स्थल बनाइन्छ।