चन्दन दुबे

हरेक साल असार १४ मा नेकपा एमाले पार्टीको लागि एकदमै महत्वपूर्ण दिन हो। पार्टीका पूर्व महासचिव, प्रजातान्त्रिक नेता स्वर्गीय मदन भण्डारीको ७४औं जन्मजयन्तीको अवसरमा काठमाडौँस्थित राष्ट्रिय सभामा आयोजित अन्तरक्रियात्मक कार्यक्रममा पार्टीका नेता तथा कार्यकर्ताहरूको उल्लेखनीय सहभागिता थियो। मदन भण्डारी फाउन्डेसनले आयोजना गरेको कार्यक्रममा पार्टीका राष्ट्रिय अध्यक्ष केपी ओली र मदन भण्डारीकी श्रीमती तथा नेपालकी पूर्व राष्ट्रपति विद्यादेवी भण्डारीको स्वाभाविक र महत्वपूर्ण उपस्थिति थियो।
यस कार्यक्रममा ध्यान दिनुपर्ने कुरा यो थियो:
सामान्यतया आफ्नो विशिष्ट लयमा देखिने ओली अलि असहज तर गम्भीर देखिन्थे। अर्कोतर्फ, श्रीमती भण्डारी अलि फरक, शान्त र तयार देखिन्थे। सामान्यतया यस्ता अवसरहरूमा दलहरू एकताबद्ध हुन्छन् वा जनतामा सकारात्मक सन्देश पुग्नको लागि एकताको प्रदर्शन पनि गरिन्छ। तर यस अवसरमा सिर्जना भइरहेको वातावरणले राजनीतिक विश्लेषकहरूको मनमा चासो जगाइरहेको थियो! लामो समयपछि नेकपा एमालेमा दुई धार स्पष्ट देखिए! यद्यपि केही दिनदेखि बौद्धिक तथा राजनीतिक वृत्तमा विद्या भण्डारीको सक्रिय राजनीतिमा पुनरागमनको बारेमा कानाफूसी चलिरहेको थियो! तर आफूलाई नेकपा एमालेको भल्लाल देव ठान्ने खड्गप्रसाद ओलीले सायद आफ्ना स्वर्गीय पति मदन भण्डारीको जन्मजयन्तीमा यस्तो घोषणा गर्नेछिन् भन्ने अपेक्षा गरेका थिएनन्! प्रधानमन्त्रीले विकासका लागि वित्तीयकरण सम्मेलनमा भाग लिन स्पेन जानु पर्ने भएकोले कार्यक्रम सुरु भएको केही समयपछि नेकपा एमालेका अध्यक्ष तथा नेपालका प्रधानमन्त्री केपी ओलीले सम्बोधन गर्न समय मागे! त्यहाँको वातावरण देखेर उनले केही हुनेवाला छ भन्ने महसुस गरे! आफ्नो सम्बोधनमा बोल्दै उनले विद्या भण्डारीलाई कोड गर्दै भने कि मलाई थाहा छ आज उनी के भन्छिन्! विद्या भण्डारीले इशारामा उनको सम्बोधन सुनेपछि उनलाई जान अनुरोध गरे, तर ओलीले स्पेन जान हतार भएको भन्दै अस्वीकार गरे! उनले भने कि श्रीमती भण्डारी सधैं राम्रो बोल्छिन् र उनी आज पनि राम्रो बोल्नेछिन्! तर त्यसैबेला उनले स्व. मदन भण्डारीमाथि सहकारी ठगीको आरोप लागेको विवादास्पद घटनाको पनि चर्चा गरे! जननेता स्व. भण्डारीसँग आजीवन प्रतिद्वन्द्विता रहेका केपी ओली यतिमा मात्र रोकिएनन्, उनले विपक्षीले स्वर्गीय मदन भण्डारीको चार श्रीमती भएको आरोप लगाउँदै आएको समेत बताए! उनले स्व. मदन भण्डारीको चरित्रमाथि प्रश्न उठाउँदै विद्या भण्डारीको मनोबलमा चोट पुर्‍याउने प्रयास गरे! मदन भण्डारीले स्थापित गरेको जबजको सिद्धान्तमा नयाँ यात्रा सुरु गर्न लागेकी विद्या भण्डारीको मनोबलमा ओलीले चोट पुर्‍याउने प्रयास गरे! नेपालका राजनीतिक बुद्धिजीवी र मिडियाका साथै नेकपा-एमाले वृत्तमा पनि ओलीको यो अभद्र र अप्रासंगिक टिप्पणीको कडा आलोचना भइरहेको छ। थप बोल्दै ओलीले श्रीमती भण्डारी अझै पनि पार्टी नेतृत्वको लागि अक्षम र अपरिपक्व छिन्, त्यसैले उनले नेतृत्व दाबी गर्नु हुँदैन भन्ने पनि संकेत गरे। ओलीको सम्बोधनबाट ओलीले विद्या भण्डारीबाट चुनौती महसुस गर्न थालेको स्पष्ट भयो। बताइदिनुहोस्, ओलीले त्यही असक्षम र अपरिपक्व विद्या भण्डारीलाई दुई पटक नेपालको राष्ट्रपति बनाएका छन्। ओलीको सम्बोधनपछि बोल्ने पार्टीका वरिष्ठ उपाध्यक्ष ईश्वर पोखरेलले आफूलाई विकल्पविहीन उम्मेदवार ठान्ने अध्यक्ष ओलीको कडा प्रतिवाद गरे। उनले स्वर्गीय मदन भण्डारीले स्थापित जनताको बहुदलीय लोकतन्त्रको विचारका आधारमा यहाँसम्म पुगेका ओलीले पार्टीमा आन्तरिक लोकतन्त्रको उल्लंघन गरेको बताए। उनको कार्यशैलीबाट पार्टी र देश दुवै अचम्मित छन्। त्यसैले एमालेको आन्तरिक लोकतन्त्रलाई बलियो बनाउन मदनकी श्रीमती विद्या भण्डारीले नेतृत्व लिनुपर्छ!
तर, उनको अभिव्यक्तिको तुरुन्तै जवाफ पार्टीका महासचिव तथा ओलीको किचन क्याबिनेट सदस्य शंकर पोखरेलले दिए, जो पोखरामा एक कार्यक्रमलाई सम्बोधन गर्दै थिए। उनले विद्या भण्डारीको महत्वाकांक्षाले एमालेलाई कमजोर पार्न सक्ने बताए। महासचिव पोखरेलले यसअघि विद्या भण्डारीको सक्रिय राजनीतिमा फर्कने विरोध गरिसकेका छन्।
शंकर पोखरेल जस्तै भानुभक्त ढकाल पनि विद्या भण्डारीको विरुद्धमा देखिए। विद्या भण्डारीको समर्थन गर्नेहरूले पार्टीलाई कमजोर बनाउन चाहन्छन्, ढकालले पनि मोर्चा खोलेका छन्। उनले अर्को कार्यकालको लागि ओलीलाई अध्यक्ष घोषणा समेत गरे। तर यसले वातावरणमा खासै फरक पारेन र उपस्थित एमाले नेता तथा कार्यकर्ताहरूको ठूलो समूहले विद्या भण्डारीलाई समर्थन गरेको देखियो। अन्त्यमा, जब विधादेवी भण्डारीले बोल्न थालिन्, उनले आफ्नो सम्बोधनमा बारम्बार स्वर्गीय मदनलाई सम्झिन्, आँसुले भरिएका आँखा र भावुक शब्दहरूले सबैको ध्यान खिचिन् र पार्टी नेतृत्वको लागि आफ्नो दाबी दृढतापूर्वक स्पष्ट पारिन्! उनले केपी ओलीको स्वार्थी कार्यशैलीमाथि प्रश्न उठाइन् र पार्टीको सिद्धान्त अनुसार लोकतान्त्रिक तरिकाले पार्टी सञ्चालन गर्न आफ्नो दाबीलाई सबैभन्दा बलियो र सबैभन्दा उपयुक्त घोषणा गरिन्!
बि. सं.२०६५ पछि एमालेमा राष्ट्रपतिलाई शक्तिशाली बनाउने संस्कृति सुरु भयो। निर्वाचन आयोगपछि केपी ओली एमालेमा बलियो भए।
बि. सं.२०७१ मा एमालेको नवौं महाधिवेशनमा ओली पहिलो पटक एमालेको अध्यक्षमा निर्वाचित भए। त्यसपछिबि. सं. २०७५ मा माओवादी केन्द्रसँग एकता गरे र निरन्तर अध्यक्ष रहे। माओवादी केन्द्रबाट अलग भएपछि बि. सं.२०७८ को अधिवेशनमा उनी फेरि अध्यक्षमा निर्वाचित भए। यस चुनावमा उनले भीम रावललाई लगभग १६०० मतले पराजित गरे। अध्यक्ष बनेपछि ओलीले पार्टीमा निरन्तर आफ्नो नियन्त्रण बढाए। उनको कार्यशैली र समकक्षी नेताहरूप्रतिको व्यवहारले पार्टी भित्र गहिरो रेखा कोर्यो। तर ओलीले यसको फाइदा उठाए। कनिष्ठ नेताहरूलाई समर्थन गर्नु र वरिष्ठ नेताहरूलाई अपमान गर्नु उनको नीतिको हिस्सा बन्यो। शंकर पोखरेल र महेश बस्नेत जस्ता कनिष्ठ नेताहरूलाई माधव नेपाल, झलनाथ खनाल र भीम रावल जस्ता वरिष्ठ नेताहरू विरुद्ध खडा गरेर, उनले बिस्तारै पार्टी भित्र आफ्नो पकड बलियो बनाए। उनको नेतृत्व शैली र अहंकारी मनोवृत्तिबाट पीडित भएर वरिष्ठ नेताहरूले एमालेबाट अलग हुनु नै उचित ठाने। बि. सं.२०७८ सालको भादौ महिनाको पहिलो हप्तामा माधव नेपाल र झलनाथ खनालले आफ्ना समर्थकहरूसँग मिलेर नेकपा समाजवादी पार्टी गठन गरे भने बि. सं.२०८१ साल पौष १० गते ओलीले भीम रावललाई पार्टीबाट निष्कासन गरे। ओलीको निरंकुश, स्वेच्छाचारी र अहंकारी कार्यशैलीलाई चरणबद्ध रूपमा समर्थन गरेको कुरा उल्लेखनीय छ। ओलीको अलोकतान्त्रिक, अहंकारी र अहंकारी नीतिहरू विरुद्ध आवाज उठाइरहने भीम रावलको बहिर्गमनपछि खड्ग ओलीले आफूलाई समस्यामुक्त ठाने। ओलीसँग नजिक भएको पूर्ण फाइदा विद्या भण्डारीले लिँदै आएकी छिन्! ओलीले उनलाई दुई पटक क्याबिनेट मन्त्री र दुई पटक राष्ट्रपति पनि बनाए! अब पूर्व राष्ट्रपति विद्या भण्डारीसँग पार्टी बाहेक ओलीबाट लिन केही बाँकी छैन!
बिस्तारै, एमाले पार्टी भित्रका धेरै मानिसहरू केपी ओलीको अहंकारी व्यवहार र स्वेच्छाचारीपनबाट फेरि दुखित भएका छन्, जसले विद्या भण्डारीको रूपमा सम्भावना देख्न थालेका छन्! तर, नेपाल जस्तो देशमा राष्ट्रपति भइसकेको व्यक्ति फेरि सक्रिय राजनीतिमा फर्कनु नैतिक रूपमा गलत मानिन्छ! धेरै बुद्धिजीवी र विश्लेषकहरूले पनि यसलाई राष्ट्र, पद र व्यक्तिगत मर्यादाको उल्लंघन ठानेर यसको आलोचना गरिरहेका छन्! तर नेपाली राजनीतिमा आलोचनाको कसलाई वास्ता छ! राष्ट्रपति हुँदा पनि प्रधानमन्त्री ओलीको आदेशमा विद्या भण्डारीले आफ्नो पद र जिम्मेवारीको दुरुपयोग गर्ने तरिका पनि पदको गरिमाको उल्लंघन थियो! उनले केपी ओलीबाट यो मर्यादा र नैतिकताको उल्लंघन सिकेकी छिन्!
विज्ञहरूको कुरा मान्ने हो भने, सक्रिय राजनीतिमा फर्कने तयारीमा रहेकी विद्या भण्डारीले चीन भ्रमणबाट पनि धेरै ऊर्जा पाएकी छिन्! केपी ओली एक धूर्त व्यक्ति हुन् र आवश्यकता अनुसार सम्बन्ध कायम राख्ने कुरामा विश्वास गर्छन्! जसका कारण राष्ट्रिय र अन्तर्राष्ट्रिय स्तरमा उनको विश्वसनीयता धेरै कमजोर मानिन्छ! विद्या भण्डारीले पनि यसको फाइदा उठाउन सक्छन्!
यसैबीच, केही दिनअघि नेपाली कांग्रेसका अध्यक्ष शेरबहादुर देउवाले राजनीतिबाट सन्यास लिने संकेत गरेर ओली, प्रचण्ड र माधव नेपाल जस्ता वरिष्ठ नेताहरूका लागि नैतिकताको संकट सिर्जना गरेका छन्! यसका साथै दोस्रो पङ्क्तिका नेताहरूमा पनि उत्साह र सम्भावना बलियो भएको छ!
प्रधानमन्त्री ओली हाल स्पेनमा छन्, ढिलो गरी फर्किएपछि मदन भण्डारीको जबजको सिद्धान्त पछ्याउँदै श्रीमती भण्डारीले फरक दिशा स्थापित गर्ने शक्ति देखाउन सक्षम हुनेछिन् कि जिद्दीको पर्यायवाची एमाले अध्यक्ष केपी ओलीले आफ्नो जिद्दीले विद्या भण्डारीको तयारीलाई ध्वस्त पार्नेछन् भनेर हेर्न रोचक हुनेछ।