नदिया: गत वर्ष अप्रिलमा इस्कोन मायापुरमा बिष्णुप्रिया नामक बन्दी हथिनीद्वारा कुचिएर एक महावतको दुःखद मृत्यु भएपछि, इस्कोन मायापुरका दुई हथिनीहरू – बिष्णुप्रिया र लक्ष्मीप्रिया – पीईटीए इण्डिया अभियानको प्रयासपछि जामनगरस्थित वनतारा हात्ती अभयारण्यमा पुनर्वासका लागि स्थानान्तरण गरिएको छ। अब यी हथिनीहरू अन्य हात्तीहरूको संगतमा, कुनै बन्दनबिना, स्वच्छन्द रूपमा बस्न पाउनेछन्, जसले कैदमा रहँदा भएको मानसिक आघातबाट उनीहरूलाई उबरने मौका दिनेछ। बिष्णुप्रियाले २०२२ मा पनि एक महावतलाई गम्भीर रूपमा घाइते बनाएकाले, यी हथिनीहरूको स्थानान्तरण झन् आवश्यक भएको थियो। यी हथिनीहरूको स्थानान्तरणका लागि स्वीकृति सर्वोच्च अदालतको उच्चस्तरीय समितिले इस्कोन मायापुरको अनुरोधमा प्रदान गरेको थियो। यसअघि, पीईटीए इण्डियाले इस्कोन मायापुरलाई अपिल गर्दै आफ्नो जीवित हात्तीहरूलाई मान्यताप्राप्त अभयारण्यमा पठाउन अनुरोध गरेको थियो।

महावतको मृत्यु भएलगत्तै, पीईटीए इण्डियाले इस्कोन मायापुरका सह-निर्देशक एचएच जयपताका स्वामीलाई पत्र लेख्दै, अनुष्ठान र जुलूसहरूमा यान्त्रिक हात्तीहरूको प्रयोग गर्न र बिष्णुप्रिया तथा लक्ष्मीप्रिया नामक हथिनीहरूको पुनर्वासका लागि कदम चाल्न आग्रह गरेको थियो। बिष्णुप्रिया २०१० मा र लक्ष्मीप्रिया २००७ मा इस्कोन मायापुरमा ल्याइएका थिए, र उनीहरूको प्रयोग त्यहाँका पर्व तथा धार्मिक अनुष्ठानहरूमा गरिन्थ्यो। बिष्णुप्रिया र लक्ष्मीप्रियाको पुनर्वासको स्वागत गर्दै, पीईटीए इण्डियाकी एड्भोकेसी प्रोजेक्ट्स डाइरेक्टर खुशी गुप्ताले भनिन्, “हामी इस्कोनको सराहना गर्छौं, जसले यी दुई हथिनीहरूलाई वनतारा पठाएर उनीहरूको पुनर्वासका लागि दयालु कदम चाले। हामी आशा गर्छौं कि यस कदमले अन्य मन्दिर र संस्थाहरूलाई पनि बन्दी हात्तीहरूलाई पुनर्वासका लागि पठाउने प्रेरणा दिनेछ। अहिले यान्त्रिक हात्तीहरूले सबै आवश्यक कार्यहरू गर्न सक्छन्, जसले गर्दा जीवित हात्तीहरूलाई पुनर्वास वा आफ्नो प्राकृतिक घर अर्थात् जङ्गलमा नै बस्न सक्ने मौका दिन सकिन्छ।”

पीईटीए इण्डियाले २०२३ को शुरुवातमा मन्दिरहरूमा जीवित हात्तीहरूको कल्याणका लागि सहानुभूतिपूर्ण अभियान शुरु गरेको थियो। हाल, दक्षिण भारतका मन्दिरहरूमा १२ भन्दा बढी यान्त्रिक हात्तीहरूको प्रयोग भइरहेको छ, जसमा सातवटा दान गराउने काममा पीईटीए इण्डियाको योगदान छ।

यान्त्रिक हात्तीहरू:

यी यान्त्रिक हात्तीहरूको उचाइ ३ मिटर र तौल ८०० किलोग्रामसम्मको हुन्छ। यी रबर, फाइबर, मेटल, जाल, फोम र स्टिलबाट बनेका छन् र पाँचवटा मोटरद्वारा सञ्चालन गरिन्छन्। यिनीहरू वास्तविक हात्तीजस्तै देखिन्छन् र काम पनि त्यस्तै गर्न सक्छन्। यिनीहरूले टाउको, कान, आँखा चलाउन, पुच्छर घुमाउन, सूँड उठाउन र भक्तजनमाथि पानी छर्कन सक्छन्।

हात्तीको समस्या:

हात्तीहरू अत्यन्तै बुद्धिमान, सक्रिय र मिलनसार जनावर हुन्। तिनीहरूलाई प्रदर्शनका लागि प्रयोग गर्न, कुटपिट र यातना दिएर मानसिकरूपमा कमजोर बनाइन्छ। मन्दिर र अन्य ठाउँहरूमा बन्धनमा राखिएका हात्तीहरूलाई घण्टौंसम्म चेनले बाँधेर कङ्क्रिटमा उभ्याइन्छ, जसले उनीहरूका खुट्टामा गम्भीर घाउ र समस्या पैदा गर्छ।