नयाँ दिल्ली: प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीले “मन की बात”को ११७औं एपिसोडमा पराग्वेमा भइरहेको प्रेरणादायक प्रयासहरूको उल्लेख गर्दै आयुर्वेदको बढ्दो विश्वव्यापी उपस्थिति बारे चर्चा गरे। उनले भने, “दक्षिण अमेरिकामा पराग्वे भन्ने देश छ। त्यहाँ बसोबास गर्ने भारतीयहरूको संख्या हजारभन्दा धेरै छैन। तर पराग्वेमा एउटा अद्भुत प्रयास भइरहेको छ। पराग्वेमा भारतीय दूतावासमा एरिका ह्यूबरले आयुर्वेद परामर्श प्रदान गरिरहेकी छिन्। धेरैजसो स्थानीय मानिसहरूले आयुर्वेद सम्बन्धी परामर्शका लागि उनलाई सम्पर्क गरिरहेका छन्।” यस मान्यताले स्वास्थ्य र कल्याणताका लागि विश्वव्यापी प्रणालीको रूपमा आयुर्वेदलाई प्रवर्द्धन गर्न आयुष मन्त्रालयको अटूट प्रतिबद्धतालाई झल्काउँछ। आयुष मन्त्रालयका केन्द्रीय राज्य मन्त्री (स्वतन्त्र प्रभार) तथा स्वास्थ्य र परिवार कल्याण मन्त्रालयका राज्य मन्त्री प्रतापराव जाधवले भने, “हामी आयुर्वेदलाई विश्वव्यापी स्तरमा प्रवर्द्धन गर्न प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीको दुरदर्शी नेतृत्वप्रति आभार व्यक्त गर्दछौं। आयुष मन्त्रालय आयुर्वेदलाई सार्वभौम स्वास्थ्य समाधानको रूपमा अघि बढाउने र यसको विश्वव्यापी उपस्थिति मजबुत बनाउन प्रतिबद्ध छ।”

मन्त्रालयले गरेका पहलहरूले आयुर्वेदको प्रभाव विश्वभरि फैलाउन महत्वपूर्ण भूमिका खेलेको छ:

वैश्विक पहुँच र सहकार्य: मन्त्रालयले सहकार्यात्मक अनुसन्धान र शिक्षालाई प्रवर्द्धन गर्दै २४ देशस्तरीय र ४८ संस्थागत सम्झौतापत्रमा हस्ताक्षर गरेको छ। साथै, आयुर्वेद शिक्षा र अनुसन्धानलाई प्रवर्द्धन गर्न १५ वैश्विक शैक्षिक केन्द्रहरू स्थापना गरिएको छ। आयुष सूचना केन्द्र ३५ देशका ३९ स्थानमा सञ्चालनमा छन्, जसले ज्ञान केन्द्रका रूपमा काम गर्छन्।

• रणनीतिक सम्झौता: महत्वपूर्ण सम्झौताहरूमा डब्ल्युएचओसँगको दाता सम्झौता, भियतनामसँग औषधीय बोटबिरुवामा सहकार्य सम्बन्धी सम्झौता, र मलेसिया तथा मौरिसससँग आयुर्वेदसम्बन्धी ऐतिहासिक सम्झौता समावेश छन्। यी साझेदारीहरूले सबैका लागि समग्र स्वास्थ्य समाधानमा भारतको दृष्टिकोणलाई अघि बढाउँछ।
• मान्यता र संस्थागत समर्थन: जामनगरमा डब्ल्युएचओ ग्लोबल ट्रेडिशनल मेडिसिन सेन्टरको स्थापना र यस वर्ष डब्ल्युएचओले आईसीडी-११ मा पारम्परिक चिकित्सा समावेश गर्नु आयुर्वेदको वैश्विक मान्यता प्राप्तिमा महत्वपूर्ण कदम हो।
• आयुष भिसा र हील इन इण्डिया: आयुष भिसा जस्ता पहलहरूले चिकित्सा पर्यटनलाई सजिलो बनाइरहेको छ, जसले भारतलाई समग्र उपचारका लागि एक प्राथमिक गन्तव्य बनाएको छ।

२९ अक्टोबर २०२४ मा १५० देशहरूमा मनाइएको ९औं आयुर्वेद दिवसको सफलता आयुर्वेदको बढ्दो वैश्विक स्वीकृतिलाई अझ स्पष्ट बनाउँछ। “वैश्विक स्वास्थ्यका लागि आयुर्वेद नवाचार” विषयमा आधारित यो कार्यक्रमले पारम्परिक चिकित्सा र स्वास्थ्य समाधानमा भारतको नेतृत्वलाई प्रस्तुत गर्‍यो। सरकारका वैश्विक पहलहरूको प्रभाव उल्लेख गर्दै आयुष मन्त्रालयका सचिव वैद्य राजेश कोटेचाले भने, “प्रधानमन्त्रीको दुरदर्शिता र आयुष मन्त्रालयका राज्य मन्त्री (स्वतन्त्र प्रभार)को निरन्तर मार्गदर्शन तथा समर्थनले आयुषको विश्वव्यापी स्वीकृति निर्माण गर्न महत्वपूर्ण योगदान दिएको छ। आयुष संस्थानहरूको माध्यमबाट अन्तर्राष्ट्रिय सहकार्यको सञ्जाल निरन्तर विस्तार हुँदैछ, जसले पारम्परिक चिकित्सा क्षेत्रमा भारतको नेतृत्व र विश्व स्वास्थ्य सेवामा यसको सान्दर्भिकतालाई उजागर गर्दछ।” –पीआईबी