विद्यार्थी विकसित भारतका चालक हुन्, उनीहरूको नवीनता र उत्साहबाट विश्वका चुनौतीहरूको समाधान खोज्न सकिन्छ: धर्मेन्द्र प्रधान
नयाँ दिल्ली: केन्द्रीय शिक्षामन्त्री धर्मेन्द्र प्रधानले आज स्मार्ट इण्डिया ह्याकाथन २०२४ को ग्रान्ड फिनालेको भर्चुअल रूपमा उद्घाटन गरे। उद्घाटन कार्यक्रममा केन्द्रीय शिक्षा तथा पूर्वोत्तर क्षेत्र विकास राज्यमन्त्री डा. सुकान्त माजुमदार पनि उपस्थित थिए। कार्यक्रममा शिक्षा मन्त्रालयका सचिव सञ्जय कुमार, एनईटीएफका अध्यक्ष प्रा. अनिल सहस्रबुद्धे, एआईसीटीईका उपाध्यक्ष डा अभय जरे लगायत अन्य अधिकारीहरू पनि सहभागी थिए। यस कार्यक्रममा एआईसीटीईका अध्यक्ष प्रा. टीजी सीताराम, शिक्षाविद्हरू, विद्यार्थी र सल्लाहकारहरू देशभरका विभिन्न केन्द्रहरूबाट भर्चुअल माध्यमबाट सामेल भएका थिए। यो ह्याकाथन एकै पटक ५१ केन्द्रहरूमा आयोजना भइरहेको छ। केन्द्रीय मन्त्री प्रधानले आफ्नो सम्बोधनमा स्मार्ट इण्डिया ह्याकाथन (एसआईएच) को दृष्टिकोणबाट प्रेरित गराउन प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीप्रति आभार व्यक्त गर्दै भने, ‘यो नवप्रवर्तन र सृजनात्मकताको केन्द्र बन्न पुगेको छ, जहाँ देशभरका विद्यार्थीहरूले समसामयिक चुनौतीहरूको समाधान खोज्न आफ्नो बौद्धिक सीप प्रयोग गर्छन्। उनले भने, ‘विद्यार्थी विकसित भारतका चालक हुन्, र उनीहरूको नवीनता तथा उत्साहले विश्वका चुनौतीहरूको समाधान खोज्न सकिन्छ। देशका युवाको प्रतिभा, दुरदर्शिता, कठिन परिश्रम, नेतृत्व र नवीनताले भारतलाई २१औं शताब्दीको ज्ञान अर्थतन्त्र, उदीयमान अर्थतन्त्रहरूको लागि विकासको नमुना र विश्वको विकास इन्जिनका रूपमा उभ्याउने मार्ग प्रशस्त गर्नेछ।‘
डा सुकान्त माजुमदारले कार्यक्रममा सम्बोधन गर्दै एसआईएचले कसरी चुनौतीलाई अवसरमा बदल्दै आएको छ भन्ने कुरा जोड दिनुभयो, जसले युवा सोचलाई राष्ट्र निर्माणमा योगदान पुर्याउने बाटो देखाएको छ। ह्याकाथनमा महिलाको बढ्दो सहभागिताको उल्लेख गर्दै उनले भने, ‘यो समावेशीताको दिशामा महत्वपूर्ण कदम हो, जसमा प्रत्येक समूहमा कम्तीमा एक महिला सदस्य समावेश गरिएको छ। महिलाको योगदानले यस कुरा सम्झाउँछ कि लैङ्गिक समानता मात्र एक लक्ष्य होइन, दीर्घकालीन प्रगतिका लागि अनिवार्यता हो।‘ डा माजुमदारले नवप्रवर्तनकर्ताहरूका लागि वातावरण निर्माण गर्न शिक्षा मन्त्रालयको नवप्रवर्तन कोषको पनि प्रशंसा गरे। उनले भने, ‘यो विद्यार्थीहरूलाई आफ्ना विचारलाई प्रभावकारी वास्तविकतामा बदल्न, उद्यमशीलतालाई प्रोत्साहन गर्न र आत्मनिर्भरताको संस्कृतिलाई अगाडि बढाउन सशक्त बनाउँदैछ।‘
सञ्जय कुमारले आफ्नो सम्बोधनमा नवप्रवर्तनको अवधारणाले कसरी हाम्रो सोच र शैक्षिक संस्थाहरूको संस्कृतिमा मजबूतीसँग जरा गाडेको छ भन्ने कुरामा जोड दिए। उनले शिक्षा मन्त्रालयका प्रयासहरूलाई प्रवर्द्धन गर्न र बाहिर निस्केर सोच्न प्रेरित गर्न निरन्तर मार्गदर्शनका लागि धर्मेन्द्र प्रधानप्रति आभार व्यक्त गरे। उनले भने, ‘एसआईएचले व्यक्तिगत प्रतिभालाई अघि बढाउँदै सामूहिकताको शक्तिलाई उपयोग गर्ने अवसर प्रदान गर्छ, किनभने विद्यार्थीहरूले मिलेर रचनात्मक रूपमा समस्याहरूको समाधान विकास गर्छन्।‘ प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीको आत्मनिर्भर भारतको दृष्टिकोणलाई पुनः दोहोर्याउँदै उनले भने, ‘यी विचारहरूले आत्मनिर्भरतालाई पनि समेट्छ।‘ प्रधानमन्त्रीको युवा-नेतृत्व विकास दृष्टिकोण अनुरूप, स्मार्ट इण्डिया ह्याकाथन (एसआईएच) विद्यार्थीहरूलाई सरकारका मन्त्रालय तथा विभागहरू, उद्योगहरू र अन्य संगठनहरूको प्रमुख समस्याहरू समाधान गर्न एउटा मंच प्रदान गर्ने राष्ट्रव्यापी पहल हो। २०१७ मा शुरु गरिएको स्मार्ट इण्डिया ह्याकाथनले युवा नवप्रवर्तकहरूबीच ठूलो लोकप्रियता हासिल गरेको छ। अघिल्ला छ संस्करणहरूमा विभिन्न क्षेत्रहरूमा अभिनव समाधानहरू देखा परेका छन् र स्थापित स्टार्टअपका रूपमा उदाएका छन्।
स्मार्ट इण्डिया ह्याकाथनको ७औं संस्करण आज (११ दिसम्बर) देशभरका ५१ केन्द्रहरूमा एकसाथ शुरु भएको छ। सफ्टवेयर संस्करण ३६ घण्टासम्म बिना रोक चलेको छ भने हार्डवेयर संस्करण ११ दिसम्बरदेखि १५ दिसम्बर २०२४ सम्म जारी रहनेछ। अघिल्ला संस्करणहरूझैं, विद्यार्थी टोलीहरूले मन्त्रालयहरू/विभागहरू/उद्योगहरूद्वारा प्रस्तुत गरिएका समस्या विवरणहरूमाथि काम गर्नेछन् वा राष्ट्रिय महत्व र प्राथमिकताका क्षेत्रहरूसँग सम्बन्धित १७ विषयमध्ये कुनै एकमा आफ्नो विचार प्रस्तुत गर्नेछन्। यस वर्षका संस्करणका केही रोचक समस्या विषयहरूमा इसरोद्वारा प्रस्तुत ‘चन्द्रमाको अँध्यारा क्षेत्रका छविहरूलाई सुधार गर्ने’, जल शक्ति मन्त्रालयद्वारा प्रस्तुत ‘एआई, उपग्रह डेटा, आईओटी र गतिशील मोडलको प्रयोग गरेर वास्तविक समय गंगा जल गुणस्तर निगरानी प्रणाली विकास गर्ने’ र आयुष मन्त्रालयद्वारा प्रस्तुत ‘एआईसँग एकीकृत एउटा स्मार्ट योगा म्याट विकास गर्ने’ समावेश छन्। यस वर्ष ५४ मन्त्रालयहरू, विभागहरू, राज्य सरकारहरू, सार्वजनिक उपक्रमहरू र उद्योगहरूद्वारा २५० भन्दा बढी समस्या विवरणहरू प्रस्तुत गरिएको छ। संस्थान स्तरमा आन्तरिक ह्याकाथनमा १५ प्रतिशतको प्रभावशाली वृद्धि भएको छ, जुन एसआईएच २०२३ मा ९०० बाट बढेर एसआईएच २०२४ मा २२४७ भन्दा धेरै पुगेको छ, जसले यसलाई अहिलेसम्मकै सबैभन्दा ठूलो संस्करण बनाएको छ। संस्थान स्तरमा एसआईएच २०२४ मा ८६,००० भन्दा धेरै टोलीहरूले भाग लिएका छन् र लगभग ४९,००० विद्यार्थी टोलीहरूलाई (प्रत्येकमा ६ विद्यार्थी र २ संरक्षक सहित) राष्ट्रिय स्तरका चरणका लागि सिफारिस गरिएको छ। -पीआईबी
About Author
