नयाँ दिल्ली: राष्ट्रिय क्षयरोग उन्मूलन कार्यक्रम (एनटीईपी) राष्ट्रिय स्वास्थ्य मिशन (एनएचएम) अन्तर्गत सञ्चालनमा छ। यसले सन् २०१७ देखि २०२५ सम्म देशभर टीबी उन्मूलनका लागि राष्ट्रिय रणनीतिक योजनालाई कार्यान्वयन गर्दछ।

एनटीईपीअन्तर्गत गरिएका मुख्य प्रयास र हस्तक्षेप यस प्रकार छन्:

• राज्य र जिल्ला विशेष रणनीतिक योजनाहरूमार्फत धेरै टीबी घटनाहरू भएका क्षेत्रहरूमा लक्षित हस्तक्षेप।
• टीबी बिरामीहरूलाई निःशुल्क औषधि र परीक्षणको सुविधा उपलब्ध गराउनु।
• जोखिमयुक्त र सह-रोगी जनसंख्या माझ अभियानमार्फत सक्रिय टीबी घटनाहरू पत्ता लगाउनु।
• आयुष्मान आरोग्य केन्द्रहरूमा पनि टीबी परीक्षण र उपचार सेवाहरूको व्यवस्था।
• टीबी घटनाको सूचना दिन र व्यवस्थापन गर्न प्रोत्साहनसहित निजी क्षेत्रको सहभागिता।
• उप-जिल्ला तहसम्म आणविक निदान प्रयोगशालाहरूको विस्तार।
• निक्षय पोषण योजना अन्तर्गत पोषण सहयोगका लागि दायराको विस्तार।
• टीबीसँग सम्बन्धित कलंक हटाउन, समुदाय जागरूकता बढाउन र स्वास्थ्य व्यवहार सुधार गर्न व्यापक सूचना, शिक्षा, र सञ्चार (आईईसी) कार्यक्रमहरू।
• टीबी उन्मूलनका लागि सम्बन्धित मन्त्रालयहरूको प्रयास र स्रोत एकीकृत गर्नु।
• टीबी संक्रमित व्यक्तिहरू र जोखिमयुक्त जनसङ्ख्यालाई टीबी रोकथाम उपचारको प्रावधान।
• नि-क्षय पोर्टल मार्फत सूचित गरिएको टीबी घटनाहरूको निगरानी।
• नि-क्षय मित्र पहल अन्तर्गत टीबी बिरामीहरू र उनीहरूका परिवारलाई अतिरिक्त पोषण, परीक्षण, र व्यावसायिक सहायता प्रदान गर्नु।

एनटीईपीले भारतलाई टीबीमुक्त बनाउन महत्वपूर्ण प्रयासहरू गरेको छ। भारतमा टीबी घटनाको दर २०१५ मा प्रति १००,००० जनसंख्यामा २३७ बाट २०२३ मा १७.७ प्रतिशतले घटेर १९५ प्रति १००,००० जनसङ्ख्यामा झरेको छ। टीबीका कारण मृत्यु हुनेहरूको संख्या २०१५ मा प्रति लाख जनसंख्यामा २८ बाट २०२३ मा २१.४ प्रतिशतले घटेर २२ प्रति लाख जनसंख्यामा आइपुगेको छ। पछिल्लो पाँच वर्षमा टीबीको  मामलाको अधिसूचनामा भएको प्रगति यस प्रकार छन्:

केन्द्रीय स्वास्थ्य तथा परिवार कल्याण राज्य मन्त्री श्रीमती अनुप्रिया पटेलले आज राज्यसभामा एक लिखित उत्तरमार्फत यो जानकारी दिएकी छन्। -पीआईबी