नयाँ दिल्ली: राष्ट्रिय एक स्वास्थ्य मिशन (एनओएचएम) को नेतृत्वमा ‘विषाणु युद्ध अभ्यास” (भाइरस युद्ध अभ्यास) अगस्ट २७ देखि अगस्त ३१, २०२४ सम्म राजस्थानको अजमेर जिल्लामा गरिएको थियोl अभ्यासको उद्देश्य मानव स्वास्थ्य, पशुपालन र वन्यजन्तु क्षेत्रका विज्ञहरू मिलेर बनेको राष्ट्रिय संयुक्त प्रकोप प्रतिक्रिया टोली (एनजेओआरटी) को तयारी र प्रतिक्रियाको मूल्यांकन गर्नु थियो। एक सिमुलेटेड जुनोटिक रोग प्रकोप परिदृश्य वास्तविक-विश्व प्रकोप अनुकरण गर्न सिर्जना गरिएको थियो। केन्द्रीय स्वास्थ्य तथा परिवार कल्याणमन्त्री जे पी नड्डाले यस प्रकारको पहिलो अभ्यासको प्रशंसा गरेl  जसले मानव, जनावर, बोटबिरुवा र वातावरणको स्वास्थ्यको हेरचाह गर्नको लागि एक स्वास्थ्य मिशनको भूमिकालाई समग्र र दिगो रूपमा उजागर गर्दछ।

नेशनल सेन्टर फर डिजिज कन्ट्रोल (एनसीडीसी), इण्डियन काउन्सिल अफ मेडिकल रिसर्च (आईसीएमआर), स्वास्थ्य सेवा महानिर्देशनालय (डीजीएचएस), पशुपालन र डेयरी विभाग (डीएएचडी), वातावरण, वन र जलवायु परिवर्तन मन्त्रालय (एमओईएफएण्डसीसी), भारतीय कृषि अनुसन्धान परिषद् (आईसीबीआर), राजस्थान राज्य प्रशासन, राज्य स्वास्थ्य सेवा निदेशालय (डीएचएस), राज्य पशु चिकित्सा विभाग र राज्य वन विभाग, एआईआईएमएस जोधपुर बीएसएल-३ प्रयोगशाला (१९ राष्ट्रिय बीएसएल-३ नेटवर्क ल्याब मध्ये एक) संलग्न छन्। जिल्ला प्रशासन, प्रमुख जिल्ला चिकित्सा अधिकारी लगायत विभिन्न सरोकारवालाहरु, जिल्ला भेटेरिनरी अधिकृत तथा सामुदायिक स्वास्थ्य केन्द्रका चिकित्सक तथा कर्मचारीहरुको सहभागिता रहेको थियो। ड्रिल दुई मुख्य घटकहरू वरिपरि संगठित गरिएको थियो: क) सिमुलेटेड प्रकोपको लागि जिम्मेवार भाइरसको पहिचान र पहिचान; र ख) मानव र जनावरहरूको जनसंख्यामा रोगको फैलावट नियन्त्रण गर्न कारबाही शुरु गरियो। स्वतन्त्र पर्यवेक्षकहरूले यस प्रतिक्रियाको अनुगमन गरे। एनजेओआरटीद्वारा निर्देशित जिल्ला र राज्य टोलीहरूको प्रतिक्रिया प्रायः शीघ्र र उपयुक्त भएको पाइयो। अभ्यासले थप सुधार आवश्यक पर्ने केही क्षेत्रहरू पनि पहिचान गर्‍यो। विषाणु युद्ध अभ्यास एक सफल अभ्यास थियो जसले सबै सान्दर्भिक क्षेत्रहरूमा समन्वित र प्रभावकारी दृष्टिकोणलाई प्रवर्द्धन गर्दछl जुनोटिक रोगको प्रकोपको लागि भारतको तयारी र प्रतिक्रिया बढाउनको लागि भविष्यका रणनीतिहरू सूचित गर्न बहुमूल्य अन्तर्दृष्टि प्रदान गर्‍यो। -पीआईबी