नयाँ दिल्ली: धेरै पटक मानिसहरूले बाध्यताका कारण ऋण लिनुपर्ने हुन्छ, तर कहिलेकाहीँ यस्तो अवस्था आउँछ कि उनीहरू किस्ता तिर्न असमर्थ हुन्छन्। जसका कारण बैंकका कर्जा असुली एजेन्टहरुले असुलीमा हैरानी गर्न थालेका छन्। कहिलेकाहीँ उनीहरु गाली र हानाहानमा समेत पर्छन्। तर अहिले त्यो गर्न सक्दैनन्। रिजर्भ बैंक अफ इण्डिया (आरबीआई)ले उनीहरूमाथि कारबाही गर्न नियमहरू कडा बनाएको छ। आरबीआईले स्पष्ट रूपमा भनेको छ, ‘यसको नियामक कार्यक्षेत्र अन्तर्गतका सबै निकायहरूले संकलन एजेन्टहरूले उधारकर्ताहरूलाई हैरानी नगर्ने सुनिश्चित गर्नुपर्दछl’ आरबीआई गभर्नर शक्तिकान्त दासले भर्खरै भने, ‘ऋण रिकभरी एजेन्टहरूले मानिसहरूसँग दुर्व्यवहार गर्छन्, जुन स्वीकार्य छैनl’

आफ्नो वेबसाइटमा जारी गरिएको एक अधिसूचनामा आरबीआईले भन्यो, ‘यो रिकभरी एजेन्टहरूको दुष्कर्मको बारेमा चिन्तित छ। नियामक निकायहरूले ऋण असुली गर्दा आफू वा उनीहरूका एजेन्टहरूले कुनै प्रकारको धम्की नदिने कुरा सुनिश्चित गर्नुपर्छ। कुनै पनि ऋणीसँग दुर्व्यवहार वा झगडा हुनु हुँदैनl’ बैंक, गैर-बैंक र अन्य नियमन गरिएका निकायहरूले आफ्ना रिकभरी एजेन्टहरूले उधारकर्ताका साथीभाइ वा परिवारका सदस्यहरूसँग सार्वजनिक रूपमा दुर्व्यवहार गर्न वा उनीहरूको गोपनीयतामा हस्तक्षेप गर्न नहुने कुराको सुनिश्चितता गर्नुपर्ने पनि केन्द्रीय बैंकले जनाएको छ। ऋणीहरूले मोबाइल वा सामाजिक सञ्जाल मार्फत डरलाग्दो सन्देशहरू पठाउन वा त्यस्ता कलहरू गर्नु हुँदैन।

केन्द्रीय बैंकले रिकभरी एजेन्टहरूले ऋणीलाई बारम्बार फोन गर्न नहुने बताएको छ। ऋण असुलीका सम्बन्धमा बिहान ८ बजेभन्दा अगाडि र साँझ ७ बजेपछि ऋणीलाई बोलाउनु हुँदैन। यदि कुनै नियमन गरिएको संस्थाले यसको उल्लंघन गरेमा यसलाई गम्भीरतापूर्वक लिइने आरबीआईले जनाएको छ। आरबीआई गभर्नर शक्तिकान्त दासले जुनमा एक सम्मेलनमा ऋण रिकभरी एजेन्टहरूले उधारकर्ताहरूलाई जुनसुकै बेला बोलाउँछन् र उनीहरूसँग दुर्व्यवहार गर्छन्। यो पटक्कै स्वीकार्य छैन। केन्द्रीय बैंकले यसलाई गम्भीरतापूर्वक लिएको छ र कडा कदम चाल्न हिचकिचाउने छैन।

यस सम्बन्धमा आरबीआईको दिशानिर्देश पहिले नै छ। यसका अनुसार ऋण असुलीमा मांसपेशी शक्ति प्रयोग गर्ने वा धम्की दिने काम उत्पीडनको दायरामा आउँछ। यदि कुनै रिकभरी एजेन्टले तपाईंलाई हैरानी गरिरहेको छ भने, ढिलाइ नगरी रिजर्व बैंकमा उजुरी गर्न सकिन्छ। साथै, ऋण रिकभरी एजेन्टको अपमानजनक व्यवहारको सामना गर्न उधारकर्ताहरूसँग कानुनी मार्गहरू छन्। आरबीआई दिशानिर्देशहरू अनुसार ऋण रिकभरी एजेन्टहरूले ऋणको पुन: प्राप्तिको लागि धम्की वा उत्पीडनको सहारा लिन सक्दैनन्। यसमा मौखिक वा शारीरिक दुर्व्यवहार दुवै समावेश छन्। ऋणीलाई बारम्बार फोन गर्नु पनि उत्पीडनको श्रेणीमा आउँछ। यति मात्र होइन, ऋणीको घर वा कार्यस्थलमा नजानेर आफन्त, साथीभाइ वा सहकर्मीलाई धम्की दिनु पनि उत्पीडन हो। धम्की वा अपमानजनक भाषाको प्रयोग पनि यसको दायरामा आउँछ।

यदि ऋण रिकभरी एजेन्टले दु:ख दिइरहेको गरिरहेको छ भने, गर्नुपर्ने पहिलो कुरा बैंकमा उजुरी गर्नु हो। आफ्नो परिस्थितिको बारेमा बैंकलाई सूचित गर्न सकिन्छ र ऋण चुक्ता शर्तहरूमा परिवर्तन गर्न अनुरोध गर्न सकिन्छ। यदि बैंकले गुनासो ३० दिन भित्र समाधान गरेन भने, बैंकिङ ओम्बड्सम्यानमा उजुरी गर्न सकिन्छ। यसका साथै बैंकिङ नियामक आरबीआईमा पनि गुनासो गर्न सकिनेछ। रिजर्व बैंकले उक्त बैंकलाई आदेश दिनसक्छ र विशेष अवस्थामा जरिवाना पनि लगाउन सक्छ। यदि रिकभरी एजेन्टले कुनै अवैध कार्य गर्दछ भने। अर्थात् यदि उसले झगडा गर्छ वा केहि उठायो भने पुलिसमा उजुरी गर्न सकिन्छ। यस बाहेक ऋणीसँग लोक अदालत र उपभोक्ता अदालत जाने विकल्प पनि छ।