नयाँ दिल्ली: भगवान रामदेखि श्री रामसम्म बाबरी मस्जिद, रथयात्रा, कारसेवा र भत्काएपछिको हिंसाको जानकारी एनसीईआरटीको नयाँ पुस्तकबाट हटाएको छ। कक्षा १२ को राजनीतिशास्त्रको पाठ्यक्रममा धेरै ठूला परिवर्तन गर्दै बाबरी मस्जिदको जानकारी हटाएर ‘अयोध्या विवाद’लाई ‘अयोध्या मुद्दा’ लेखिएको खुलासा भएको छ। बाबरी मस्जिद नामको सट्टा, पुस्तकले यसलाई ‘तीन गुम्बज संरचना’ भनेर मात्र सिकाउनेछ। थप रूपमा, अयोध्याको अध्याय चार पृष्ठबाट दुई पृष्ठमा घटाइएको छ।

एनसीईआरटी १२औँ राजनीति विज्ञान पुस्तकमा, सन्दर्भलाई ‘भगवान रामको जन्मस्थल मानिएको’बाट परिवर्तन गरिएको छ ‘यसमा श्री रामको जन्मस्थल, सबैभन्दा पवित्र धार्मिक स्थलहरू मध्ये एक, र यसको कानुनी स्वामित्वको बारेमा विवादहरू समावेश छन्’। अयोध्याको राम जन्मभूमिको सन्दर्भ ‘भगवान राम’लाई ‘श्री राम’मा परिर्वतन गरेको यो पहिलो पटक हो। यो २०१४ पछि एनसीईआरटी पुस्तकको चौथो संशोधन हो, पछिल्लो राजनीतिक घटनाक्रमहरूमा आधारित अद्यावधिकहरू प्रतिबिम्बित गर्दछ। नयाँ पुस्तक २०२४-२५ शैक्षिक सत्रको लागि लागू गरिनेछ, जसले शैक्षिक सामग्रीलाई समसामयिक राजनीतिक घटनाहरूसँग जोड्ने लक्ष्य राखेको छ।

लगभग २ पृष्ठले घटाएपछि नयाँ पुस्तक यसरी शुरु हुन्छ-‘अयोध्या मुद्दा, अर्को महत्त्वपूर्ण विकासको रूपमा, विभिन्न सरोकारवालाहरूको फरक दृष्टिकोणसँग सम्बन्धित देशको सामाजिक-सांस्कृतिक र राजनीतिक इतिहासमा गहिरो जरा गाडिएको थियो। यसमा श्री रामको जन्मस्थल, सबैभन्दा पवित्र धार्मिक स्थलहरू मध्ये एक र यसको कानुनी स्वामित्वको बारेमा विवादहरू समावेश थिए। अयोध्या रामजन्मभूमि साइटको महत्व यस तथ्यबाट अनुमान गर्न सकिन्छ कि यसको ५०० वर्ष लामो इतिहास १५२८ देखि शुरु भएको धेरै द्वन्द्वहरूले चिन्हित छ, जसको विवरण लखनऊ, बाराबंकी र फैजाबाद जिल्ला ग्याजेटियरहरूमा पनि रेकर्ड गरिएको छ। तीन गुम्बजको संरचना श्री रामको जन्मस्थानमा १५२८ मा निर्माण गरिएको थियो, तर संरचनाको भित्री र बाहिरी भागमा स्पष्ट रूपमा हिन्दू प्रतीकहरू र अवशेषहरू देखाइएको छ। त्यसैले अयोध्या रामजन्मभूमि मुद्दा आफ्नो प्राचीन सभ्यतामा राष्ट्रिय गौरवसँग जोडिएको छ। वर्षौंको दौडान यो मुद्दा लामो कानुनी लडाईमा परिणत भयो, जसले अदालतको कार्यवाहीलाई नेतृत्व गर्यो जसले संरचनालाई १९४८ मा सील गर्यो।‘

नयाँ पुस्तकमा थप लेखिएको छ–‘सन् १९८६ मा तीन गुम्बजको संरचनाको सन्दर्भमा स्थितिले नयाँ मोड लियो, जब फैजाबाद (अहिले अयोध्या) जिल्ला अदालतले उक्त संरचना खोल्ने आदेश दियो, जसले गर्दा मानिसहरूले त्यहाँ पूजा गर्न पाए। श्री रामको जन्मस्थलमा रहेको मन्दिर भत्काएर तीन गुम्बजको संरचना बनाएको भन्ने विश्वासका साथ दशकौंदेखि विवाद चल्दै आएको थियो। मन्दिरको शिलान्यास गरिए पनि थप निर्माणको काम रोकिएको थियो। १९९२ मा संरचना भत्किएपछि हिन्दू समुदायले श्री रामको जन्मस्थलको बारेमा उनीहरूको चिन्तालाई बेवास्ता गरेको महसुस गरे, केही आलोचकहरूले तर्क गरे कि यसले भारतीय लोकतन्त्रका सिद्धान्तहरूलाई ठूलो चुनौती दिएको छ। नयाँ पाठ्यपुस्तकबाट भारतीय जनता पार्टी (भाजपा) को रथयात्राको उल्लेख हटाइयो।