नयाँ दिल्ली: सूचना तथा प्रसारण मन्त्रालयले १८ ओटीटी प्लेटफर्महरू प्रकाशन/प्रस्तुत गर्ने अश्लील, अश्लील र केही अवस्थामा अश्लील सामग्रीलाई रोक्न विभिन्न मध्यस्थकर्ताहरूसँग समन्वय गरी कारबाही गरेको छ। यी प्लेटफर्महरूसँग जोडिएका १९ वेबसाइट, १० एप (७ गुगल प्ले स्टोर, ३ एप्पल एप स्टोर प्लेटफर्म) र ५७ सोसल मिडिया अकाउन्टमा प्रतिबन्ध लगाइएको छ। अब यी प्रतिबन्धित प्लेटफर्महरू देशभर कतै देखिने छैनन्। केन्द्रीय सूचना तथा प्रसारणमन्त्री अनुराग सिंह ठाकुरले ‘रचनात्मक अभिव्यक्ति’को आडमा अश्लीलता, अश्लीलता र दुर्व्यवहारको प्रचार नगर्न प्लेटफर्महरूको जिम्मेवारीलाई बारम्बार जोड दिएका छन्। १२ मार्चमा अनुराग सिंह ठाकुरले अशोभनीय र अश्लील सामग्री प्रकाशित गर्ने १८ ओटीटी प्लेटफर्महरू हटाइएका छन् भनेर घोषणा गरे।

सूचना प्रविधि ऐन, २००० को प्रावधानहरू अन्तर्गत भारत सरकारका अन्य मन्त्रालयहरू/विभागहरू र मिडिया र मनोरन्जन, महिला अधिकार र बाल अधिकारमा विशेषज्ञता भएका डोमेन विशेषज्ञहरूसँग परामर्श गरी यो निर्णय लिइएको हो।

ओटीटी प्लेटफर्महरूको सूची

कन्टेजन्टको प्रकृति

यी प्लेटफर्महरूमा पोस्ट गरिएका सामग्रीको एक महत्त्वपूर्ण भाग अभद्र, अश्लील र अपमानजनक तरिकामा महिलाहरूलाई चित्रण गरिएको पाइयो। यसले शिक्षक र विद्यार्थीहरू बीचको सम्बन्ध, अनैतिक पारिवारिक सम्बन्ध, आदि जस्ता विभिन्न अनुपयुक्त सन्दर्भहरूमा नग्नता र यौन कार्यहरू चित्रण गर्दछ। सामाग्रीमा यौन इन्नुएन्डो र केहि उदाहरणहरूमा, कुनै पनि विषयगत वा सामाजिक सान्दर्भिकतारहित अश्लील र यौन स्पष्ट दृश्यहरूको लामो विस्तार समावेश थियो।

सामग्रीलाई पहिलो नजरमा आईटी ऐनको धारा ६७ र ६७ए, आईपीसीको धारा २९२ र महिलाको अशोभनीय प्रतिनिधित्व (निषेध) अधिनियम, १९८६ को धारा ४ को उल्लंघन भएको मानिएको थियो।

महत्वपूर्ण दर्शक संख्या

ओटीटी एप मध्ये एउटाले एक करोडभन्दा बढी डाउनलोड प्राप्त गरेको छ भने अन्य दुईले गुगल प्ले स्टोरबाट ५० लाखभन्दा बढी डाउनलोड प्राप्त गरेका छन्। थप रूपमा, यी ओटीटी प्लेटफर्महरूले उनीहरूको वेबसाइट र एपहरूमा दर्शकहरूलाई आकर्षित गर्ने उद्देश्यका साथ ट्रेलरहरू, विशेष दृश्यहरू, र बाह्य लिङ्कहरू प्रसारण गर्न व्यापक रूपमा सोशल मिडिया प्रयोग गर्थे। सम्बन्धित ओटीटी प्लेटफर्महरूको सोशल मिडिया खाताहरूमा ३२ लाख भन्दा बढी प्रयोगकर्ताहरूको संचयी फलोइङ थियो।

ओटीटी प्लेटफर्महरूसँग निरन्तर संलग्नता

सूचना र प्रसारण मन्त्रालयले ओटीटी प्लेटफर्महरू र तिनीहरूको आईटी नियम, २०२१ अन्तर्गत स्थापित स्व-नियामक निकायहरूसँग बैठकहरू, वेबिनारहरू, कार्यशालाहरू आदि मार्फत यस सम्बन्धमा जागरूकता सिर्जना गर्न निरन्तर प्रयास गर्दछ। भारत सरकारओटीटी उद्योगको वृद्धि र विकासलाई बढावा दिन प्रतिबद्ध छ। यस सम्बन्धमा धेरै उपायहरू अपनाइएको छ। भारतको ५४औँ अन्तर्राष्ट्रिय फिल्म महोत्सवमा वेब शृङ्खलाका लागि ओटीटी अवार्डहरू, मिडिया र मनोरन्जन क्षेत्रमा ओटीटी प्लेटफर्महरूसँगको सहकार्य र नियामक ढाँचाको स्थापना समावेश छ। यसमा, आईटी नियम, २०२१ अन्तर्गत आत्म-नियमनमा जोड दिइएको छ। -पीआईबी