नयाँ दिल्ली: भगवान बुद्धको महापरिनिर्वाण भएको साढे दुई हजार वर्षभन्दा बढी भइसकेको छ। तर उनका अवशेषहरू (अस्थीहरू) अझै पनि छन् र बुद्ध धर्ममा विश्वास गर्नेहरूका लागि यी अवशेषहरू भगवान बुद्धको वास्तविक रूप हुन्। भगवान बुद्धका यी अवशेषको केही अंशलाई २२ फरवरीमा थाइल्याण्ड लगिने भएको छ, जहाँ भक्तजनका लागि १९ मार्चसम्म त्यहाँका चार क्षेत्रमा राखिनेछ। भगवान बुद्धसँगै उनका दुई प्रमुख शिष्य अरहन्त सारिपुत्त र मोगलानाको अवशेष पनि थाइल्याण्ड लगिनेछ। यो जानकारी भारत सरकारको संस्कृति मन्त्रालयका सचिव गोविन्द मोहनले दिएका हुन्। उनले गौतम बुद्धसँगै उनका शिष्यको अवशेष पनि अन्य देशका भक्तजनका लागि राख्ने यो पहिलो पटक हुने बताए। यी अवशेषहरू मध्य प्रदेशको स्तुपामा सुरक्षित छन्। यी धातुहरूको एउटा महत्त्व (अवशेषहरूलाई बौद्ध धर्ममा धातु भनिन्छ) यो हो, तिनीहरूलाई भगवान बुद्धले छोएका थिए।

वास्तवमा, भगवान बुद्धका यी दुवै शिष्यहरूले उनको जीवनकालमा निर्वाण प्राप्त गरेका थिए। त्यसपछि बुद्धले आफ्नो अवशेषको संरक्षणमा महत्त्वपूर्ण भूमिका खेलेका थिए। उल्लेखनीय छ, गौतम बुद्धको महापरिनिर्वाण ८० वर्षको उमेरमा कुशीनगरमा भएको थियो। त्यसपछि उनका सबै अनुयायीहरूको आपसी सहमतिमा उनको अवशेषलाई आठ भागमा विभाजन गरी छुट्टाछुट्टै कास्केटमा राखेर सिल गरेर तत्कालीन आठ राज्यलाई हस्तान्तरण गरिएको थियो। कपिलवस्तुका शाक्य, मगधका अजातशत्रु, वैशालीका लिच्छवी, कुशीनगरका मल्ल, अलकाप्पाका बुली, पावाका मल्ल, रामग्रामका कोलिया र वेठदीपका ब्राह्मणहरू थिए। यी अवशेषहरूलाई छुट्टै स्तूप बनाएर सुरक्षित राखिएको थियो।

यी मध्ये एउटा खोडलाई पुरातत्व सर्वेक्षणले पचासको दशकमा उत्खनन गरेको थियो, जसमा बुद्धका २२ वटा अवशेष भेटिएका थिए। यस बाकसमा पालीमा लेखिएको थियो– भगवान बुद्धका अवशेष। तीमध्ये २० वटा अवशेषहरू दिल्लीको राष्ट्रिय संग्रहालयमा राखिएका छन् भने दुईवटा अवशेषहरू कोलकाताको संग्रहालयमा राखिएका छन्। भारतमा रहेका २२ वटा अवशेषमध्ये चार वटा ग्लासको पेटीमा राखिएका छन्। यसअघि सन् १८८९–९९ मा इंग्ल्याण्डका इन्जिनियर विलियम क्लाक्सटन पेपेले उत्तर प्रदेशको सिद्धार्थनगरस्थित पिपरवामा उत्खनन गर्दा बुद्धका अवशेषसहित विभिन्न वस्तु फेला पारेका थिए। इंग्ल्याण्डको शासनकालमा यी अवशेषहरू थाइल्याण्ड, श्रीलंका र म्यानमारका राजा रामलाई हस्तान्तरण गरिएको बताइएको छ। त्यसपछि, पचासको दशकमा एएसआईले सोही क्षेत्रमा थप उत्खनन गरे, जहाँ अवस्थित अवशेषहरू धेरै तल भेटिए।