नयाँ दिल्ली: कृषि वैज्ञानिक डा.  एमएस स्वामिनाथनलाई आज (९ फरवरी) भारत रत्नबाट सम्मानित गरिने घोषणा गरिएको छ। प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीले सोसल मिडिया प्लेटफर्म एक्समा पोस्ट गर्दै स्वामीनाथन, पूर्व प्रधानमन्त्री नरसिंह राव र चौधरी चरण सिंहको नाम घोषणा गरेका हुन्। कृषि वैज्ञानिक स्वामिनाथनले ९८ वर्षको उमेरमा संसारलाई बिदा दिए। २८ सेप्टेम्बर २०२३ मा उनको निधन भएको हो। अब केन्द्र सरकारले उनलाई भारत रत्नबाट सम्मानित गर्ने घोषणा गरेको छ। हरित क्रान्तिका पिता भनेर चिनिने डा. मनकोम्बु साम्बाशिवन स्वामीनाथनलाई पद्मभूषण पुरस्कारबाट सम्मानित गरिएको छ। मानिसहरूले प्रेमपूर्वक एमएस स्वामीनाथनलाई ग्रन्गुरु र एमएसएस भनेर बोलाउने गर्थे।

एमएस स्वामीनाथनको पूरा नाम मनकोम्बु साम्बाशिवन स्वामीनाथन थियो। उनको जन्म ७ अगस्त १९२५ मा तमिलनाडुको कुम्बकोनममा भएको थियो। स्वामिनाथनले प्रारम्भिक शिक्षा त्यहीँबाट लिएका थिए। उनका बाबु एमके साम्बाशिवन एक मेडिकल डाक्टर थिए र उनकी आमा पार्वती थांगम्मल थिइन्। ११ वर्षको उमेरमा एमएस भएको बेला उनको बुबाको मृत्यु भयो। उनको जेठो दाजुले उनको हेरचाह र शिक्षा दिए। उनले युनिभर्सिटी कलेज, तिरुवनन्तपुरम र पछि कृषि कलेज (तमिलनाडु कृषि विश्वविद्यालय), कोइम्बटूरबाट स्नातक गरे। उनले सन् १९४९ मा भारतीय कृषि अनुसन्धान संस्थान (आईएआरआई)बाट कृषि विज्ञान (जेनेटिक्स र बिरुवा प्रजनन मा विशेषज्ञता) मा एमएससी र सन् १९५२ मा क्याम्ब्रिज विश्वविद्यालय, युकेबाट पीएचडी पूरा गरे। स्वामीनाथन, दुई कृषि मन्त्रीहरू सी सुब्रमण्यम र जगजीवन रामसँग मिलेर देशमा हरित क्रान्ति ल्याउने काम गरे। हरित क्रान्ति भनेको रासायनिक जैविक प्रविधिको प्रयोगबाट धान र गहुँको उत्पादनमा वृद्धि गर्ने कार्यक्रम थियो। उनलाई भारतमा हरित क्रान्तिको पिता भनेर चिनिन्छ।

सन् २००४ मा कांग्रेस–युपीए गठबन्धनको सरकार थियो। त्यसबेला किसानको अवस्था जान्नको लागि राष्ट्रिय किसान आयोग (एनसिएफ) नामक आयोग गठन गरिएको थियो। एमएस स्वामिनाथनलाई आयोगको प्रमुख बनाएको छ। आयोगले दुई वर्षमा पाँच वटा प्रतिवेदन सरकारलाई बुझायो, जसलाई स्वामिनाथन प्रतिवेदन पनि भनिन्छ। यस प्रतिवेदनमा किसानको अवस्था सुधार गर्न सरकारलाई धेरै सुझाव दिइएको थियो। रिपोर्टमा सबैभन्दा ठूलो र चर्चा गरिएको सुझाव एमएसपीको थियो। किसानले बालीको लागतमा ५० प्रतिशत मुनाफासहित न्यूनतम समर्थन मूल्य (एमएसपी) पाउनुपर्ने भनिएको थियो। सन् १९८७ मा स्वामिनाथनले कृषिको क्षेत्रमा नोबेल पुरस्कार नामक पहिलो खाद्य पुरस्कार प्राप्त गरे। उनलाई पद्मश्री, पद्मभूषण र पद्मविभूषणबाट सम्मानित गरिएको थियो। स्वामिनाथनले कृषि क्षेत्रमा ४० भन्दा बढी अवार्ड पाएका थिए। डा. एमएस स्वामिनाथनले विश्वभरका विश्वविद्यालयहरूबाट ८१ वटा डक्टरेट डिग्री प्राप्त गरेका छन्। डा. स्वामीनाथन सन् २००७ देखि २०१३ सम्म राज्यसभाको सदस्य पनि थिए र यहाँ पनि उनले कृषिसँग सम्बन्धित धेरै मुद्दा उठाएका थिए।