भारतीय पुरातत्व सर्वेक्षण (एएसआई)ले आफ्नो वैज्ञानिक सर्वेक्षण प्रतिवेदनमा वाराणसीको ज्ञानवापी मस्जिदको ठाउँमा एउटा भव्य मन्दिर भएको बताएको छ। सिल बन्द खाममा अदालतमा पेश गरिएको यस प्रतिवेदनमा ज्ञानवापी मस्जिद १७औं शताब्दीमा मुगल शासक औरङ्गजेबको शासनकालमा निर्माण भएको बताइएको छ। यस पछि मस्जिद १७९२-९३ को बीच मर्मत गरिएको थियो। भारतीय पुरातत्व सर्वेक्षण (एएसआई)को पछिल्लो रिपोर्ट ८३९ पृष्ठको छ। यो प्रतिवेदनमा एक हिन्दू मन्दिर भत्काएर ज्ञानवापी मस्जिद बनाएको स्पष्ट उल्लेख छ। मस्जिद भित्र देवनागरीमा हिन्दू देवी-देवताहरूको नाम लेखिएको शिलालेख फेला परेको थियो। यसबाहेक मस्जिदको एक भाग निर्माणमा मन्दिरका अवशेषहरू प्रयोग गरिएको छ। रिपोर्टमा भनिएको छ, मस्जिदको तहखानेमा रहेको मूर्तिको अवशेषले त्यहाँ ठूलो र भव्य हिन्दू मन्दिर रहेको संकेत गर्छ। ज्ञानवापी मस्जिद मुद्दा अदालतमा विचाराधीन छ। अदालतको आदेशमा मस्जिदभित्र रहेको विवादित बाथरूमलाई सिल गरिएको छ। वाजुखानामा शिवलिंग रहेको हिन्दू पक्षको दाबी छ। जबकि मुस्लिम पक्षले यसलाई झरना भन्दै आएको छ। अहिले एएसआईको पछिल्लो सर्वेक्षण प्रतिवेदनपछि फेरि एकपटक ज्ञानवापीको मुद्दा चर्किएको छ। हिन्दू पक्षले ज्ञानवापीमा पूर्व एएसआई अधिकारी केके मोहम्मदको बयान साझा गर्दैछ। केके मोहम्मद एएसआई टोलीको एक हिस्सा थिए जसले अयोध्याको विवादित बाबरी संरचना भित्र पहिलो उत्खनन गरेको थियो र पछि त्यहाँ मन्दिर रहेको आफ्नो रिपोर्टमा भने। सर्वोच्च अदालतले सन् २०१९ मा अयोध्या विवादमा आफ्नो निर्णयमा केके अधिकारीको बयानलाई उचित रूपमा उद्धृत गरेको थियो। केके मोहम्मद भन्छन्, ‘मथुराको ज्ञानवापी वा शाही इदगाहको उल्लेख हुँदा एकतर्फी भन्छन्, पहिले हिन्दू मन्दिरमा खजाना राख्थे, त्यसैले आक्रमण भएको हो। यदि त्यसो हो भने मन्दिर किन भत्काइयो?’ ज्ञानवापी मस्जिदको पर्खाल र संरचना हेर्ने हो भने हिन्दू मन्दिर भत्काएर निर्माण गरिएको उनको भनाइ छ। यसमा बहस गर्नुको कुनै अर्थ छैन। केके मोहम्मद भन्छन्, ‘यो ज्ञानवापी मस्जिद होस् वा मथुराको शाही इदगाह, तिनीहरूलाई हिन्दूहरूलाई हस्तान्तरण गर्ने एकमात्र विकल्प हो। सबै मुस्लिम धर्मगुरुहरूले एकजुट भएर यी मस्जिदहरूलाई हिन्दू पक्षलाई हस्तान्तरण गर्नुपर्छ, किनकि यी ठाउँहरू हिन्दू पक्षका लागि धेरै विशेष छन्। ज्ञानवापी भगवान शंकरसँग सम्बन्धित छ भने मथुरा भगवान कृष्णसँग जोडिएको छ। यहाँको मस्जिदमा मुस्लिमहरुको कुनै भावना जोडिएको छैनl’