सर्वोच्च अदालतको पहिलो महिला न्यायाधीशलाई यसपटक पद्मभूषण

IMG-20240127-WA0181.jpg

पद्म पुरस्कार घोषणा गरिएको छ। यस वर्ष १३२ जनालाई सम्मान गरिने भएको छ। पद्म पुरस्कारका तीन विधाहरू छन्: पद्मविभूषण, पद्मभूषण र पद्मश्री। पूर्व उपराष्ट्रपति एम. वेंकैया नायडुलाई पद्मविभूषणबाट सम्मानित गरिनेछ। उनीहरुका अलावा बलिउडकी दिग्गज अभिनेत्री वैजयन्तिमाला, तृतीयापगन पद्मा सुब्रमण्यम र अभिनेता चिरञ्जीवीलाई पनि पद्मविभूषण पुरस्कारबाट सम्मानित गरिने भएको छ। त्यसैगरी विन्देश्वरी पाठकलाई मरणोपरान्त पद्मविभूषण सम्मानबाट सम्मानित गरिने भएको छ। पद्म पुरस्कार मरणोपरान्त दिइँदैन, तर कतिपय अवस्थामा सरकारले विचार गर्नसक्छ। पद्मभूषण पुरस्कार पाउने १७ जनामा सर्वोच्च अदालतको पहिलो महिला न्यायाधीशको नाम पनि परेको छ।
फातिमा बिवीले सर्वोच्च अदालतको पहिलो महिला न्यायाधीश बन्ने सम्मान पाएकी छन्। यसबाहेक पनि उनको नाममा धेरै कीर्तिमान छन्। उनी उच्च न्यायपालिकामा पहिलो मुस्लिम महिला पनि थिइन्। यसबाहेक उनी एसियाली देशमा सर्वोच्च अदालतको न्यायाधीश बन्ने पहिलो महिला पनि हुन्। सन् १९५० मा कानूनको उपाधि हासिल गरेपछि उनी बार काउन्सिल अफ इण्डियाको परीक्षामा सहभागी भए। उनी यस परीक्षामा उत्तीर्ण हुने पहिलो महिला पनि हुन्। उनले बार काउन्सिलको स्वर्ण पदक पनि पाएका थिए। उनको जन्म ३० अप्रेल १९२७ मा केरलाको पठानमथिट्टामा सरकारी कर्मचारी अन्नथवीतिल मीरा साहिब र खाडेजा बिबीको घरमा भएको थियो। फातिमा बीवीले आफ्नो प्रारम्भिक शिक्षा १९४३ मा पथनमथिट्टाको क्याथोलिक हाई स्कूलबाट पूरा गरेकी थिइन्। त्यसपछि उनले युनिभर्सिटी कलेज, तिरुवनन्तपुरमबाट बीएससी गरे। त्यसपछि उनले गभर्नमेन्ट ल कलेजबाट कानूनको अध्ययन गरिन्। उनकी बुबा अन्नुवीतिल मीरा साहिब न्यायमूर्ति अन्नम चंडीबाट धेरै प्रभावित थिए, जो भारतको पहिलो महिला न्यायाधीश र त्यसपछि देशको कुनै पनि उच्च अदालतको पहिलो महिला न्यायाधीश बनिन्। त्यसैले उनले फातिमा बीवीलाई पनि कानून पढ्न प्रोत्साहित गरे। फातिमा बीवीले सन् १९५० मा कानूनको उपाधि हासिल गरेकी थिइन्। उनले १४ नोभेम्बर १९५० मा केरलाको तल्लो अदालतमा काम गर्न थालिन्। सन् १९५८ मा फातिमा बीवीले केरला अधीनस्थ न्यायिक सेवामा मुन्सिफको रूपमा काम गर्न थालिन्। उनी सन् १९८३ मा केरला उच्च अदालतको न्यायाधीश बनिन्। ६ अक्टोबर १९८६ मा केरला उच्च अदालतबाट सेवानिवृत्त भइन्। ६ महिनाभित्र सर्वोच्च अदालतको न्यायाधीशमा नियुक्त हुने उनी पहिलो महिला बनिन्। एक अन्तर्वार्तामा उनले ‘मैले दैलो खोलेको छु’ भनेकी थिइन्। सर्वोच्च अदालतमा महिला न्यायाधीशका लागि बाटो खुलेको बताइन्। उनले न्यायपालिका र विशेषगरी उच्च न्यायपालिकामा महिलाको प्रतिनिधित्वप्रति चिन्ता व्यक्त गरेकी थिइन्।
फातिमा बीवी उच्च न्यायपालिकामा महिला आरक्षणको पक्षमा थिइन्। आरक्षण भएमा बढीभन्दा बढी महिला उच्च न्यायपालिकाको हिस्सा बन्ने उनको विश्वास थियो। सर्वोच्च अदालतमा नियुक्तिका लागि धेरै योग्य महिला रहेको उनले बताइन्। त्यहाँ सक्षम महिलाहरू छन् जसको नियुक्तिलाई विचार गर्न सकिन्छ। फातिमा बीवी सन् १९९२ मा सर्वोच्च अदालतबाट सेवानिवृत्त भएकी थिइन्। यस पछि, उनले राष्ट्रिय मानव अधिकार आयोगको सदस्य र सन् १९९३ मा केरला पिछडा वर्ग आयोगको अध्यक्षको रूपमा काम गरिन्। उनलाई २५ जनवरी १९९७ मा तमिलनाडुको गभर्नर नियुक्त गरिएको थियो। राज्यपालको हैसियतमा उनले राजीव गान्धी हत्याकाण्डका चार दोषीको दया याचिका खारेज गरेकी थिइन्। त्यही समयमा, सन् २००१ मा, उनले एआईएडीएमके महासचिव जयललितालाई मुख्यमन्त्रीको रूपमा शपथ लिन आमन्त्रित गरिन्। फातिमा बीवीले सन् १९९० मा डी.लिट र महिला शिरोमणि अवार्ड प्राप्त गरेकी थिइन्। उनलाई भारत ज्योति पुरस्कार र युएस-इण्डिया बिजिनेस काउन्सिल लाइफ टाइम एचिभमेन्ट अवार्डबाट पनि सम्मानित गरिएको थियो। अहिले उनी पद्मभूषण सम्मानबाट सम्मानित भइरहेकी छन्।

Print Friendly, PDF & Email

About Author

Advertisement

MORE STORIES

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *