मानव अधिकार दिवसबारे केही जानकारी

डिसेम्बर 10, 2023

मानव अधिकार दिवसबारे केही जानकारी

अन्तर्राष्ट्रिय मानव अधिकार दिवस १० दिसम्बरमा भारतलगायत विश्वभर मनाइन्छ। सन् १९४८ मा आजकै दिन संयुक्त राष्ट्र संघले पहिलो पटक मानव अधिकार स्वीकार गरेको घोषणा गरेको थियो। यद्यपि, यसको आधिकारिक घोषणा १० दिसम्बर १९५० मा गरिएको थियो। यस वर्षको मानव अधिकारको नारा ‘सबैका लागि स्वतन्त्रता, समानता र न्याय’ रहेको छ। भारतमा मानव अधिकारका लागि संविधानमा कानून बनेको छ। प्रत्येक भारतीयलाई यी अधिकारहरूको बारेमा थाहा हुनुपर्छ। मानव अधिकारको संरक्षणका लागि संयुक्त राष्ट्रसंघले युएनएचआरसी नामक मानव अधिकार परिषद् गठन गरेको थियो। यसमा संयुक्त राष्ट्रका ४७ सदस्य राष्ट्रहरू समावेश छन्। सन् २०२१ मा भारत छैटौं पटक युएनएससीमा निर्वाचित भएको थियो। भारत सन् २०२४ सम्म यसको सदस्य रहनेछ। भारतीय संविधानमा मानव अधिकारलाई समावेश गरिएको छ। यसका लागि मौलिक हकमा नै व्यवस्था गरिएको छ। धारा १२ देखि ३५ सम्म प्रत्येक नागरिकलाई विना भेदभाव ६ वटा मौलिक हक प्रदान गरिएको छ। यी अधिकारहरू राज्यमा बाध्यकारी छन्। यदि यो उल्लङ्घन भएमा नागरिकहरूले अदालतको सहारा लिन सक्छन्। साथै संविधानको भाग ४ मा रहेको राज्य नीतिका निर्देशक सिद्धान्तहरूमा पनि मानवअधिकार सुनिश्चित गरिएको छ। भारतमा नागरिकलाई दिइएको अधिकारलाई दुई किसिमले बाँडिएको छ। पहिलो ‘आर्थिक, सामाजिक र सांस्कृतिक अधिकार’ र दोस्रो ‘नागरिक तथा राजनीतिक अधिकार’ हो। सामाजिक र सांस्कृतिक अधिकारहरूमा पाइने अधिकारहरू निम्न हुन्: