कोलम्बो: श्रीलंकाका पाँच पटकका प्रधानमन्त्री रनिल विक्रमासिंघे राष्ट्रपतिमा विजयी भएका छन्। श्रीलंकाको २२५ सदस्यीय संसदमा विक्रमासिङ्घेले १३४ सांसदको मत पाएका छन्। जे होस्, उनी श्रीलंकाको संसदमा आफ्नो पार्टीको एक मात्र सांसद थिए, तैपनि उनले सत्तारूढ श्रीलंका पोदुजाना पेरामुनाको समर्थनमा जिते। श्रीलंका अहिले राजनीतिक अस्थिरता, आर्थिक संकट र हिंसाको सामना गरिरहेको छ। पूरै देशमा आपतकाल लागू छ, यस्तो अवस्थामा श्रीलंकाका राष्ट्रपति बनेका रनिल विक्रमासिंघेले काँडाले भरिएको मुकुट लगाएका छन्। विक्रमासिङ्घेले श्रीलंकाको अर्थतन्त्रलाई पुनरुत्थान गर्न र पछि सत्तामा बस्ने हो भने देशको स्रोत, ऋण र जनमतबीच सन्तुलन कायम गर्नुपर्ने विज्ञहरू बताउँछन्।

रनिल विक्रमासिंघेसामु सबैभन्दा ठूलो चुनौती भनेको विरोध प्रदर्शन रोक्न र जनतामा रहेको सत्ता विरोधी लहरलाई जित्नु हुनेछ। श्रीलंकामा आन्दोलन शुरु भएदेखि नै प्रदर्शनकारीहरुले उनको राजीनामाको माग गर्दै आएका छन्। प्रधानमन्त्री बनेपछि पनि विक्रमासिंघेको राजिनामाको माग भइरहेको थियो। उनलाई कार्यवाहक अध्यक्ष बनाएपछि पनि आन्दोलनकारीले उनको राजीनामा मागेका थिए। प्रदर्शनकारीहरूले उनलाई गोटाबाया राजापाक्षे र महिन्दा राजापाक्षेको नजिकको रूपमा हेर्छन्। यति मात्र होइन, वर्तमान आर्थिक संकटका लागि उनलाई जिम्मेवार पनि ठान्छन्। यस्तो अवस्थामा राष्ट्रपतिमा उनको जितले आन्दोलनकारीलाई आन्दोलनलाई थप सशक्त बनाउन प्रेरित गर्नसक्छ।

श्रीलंकाको वैदेशिक ऋण करिब ५१ अर्ब डलर पुगेको छ। यस्तो अवस्थामा अध्यक्षमा सम्हालेपछि विक्रमासिंघेको पहिलो काम अन्तर्राष्ट्रिय मुद्रा कोषलाई बेलआउट प्याकेज दिन मनाउने हो। तर यो काम सजिलो हुने छैन किनकि आईएमएफले यस्तो प्याकेजलाई अन्तिम रूप दिनु अघि श्रीलंकाले आफ्नो ऋणको पुन:संरचना गर्ने र भ्रष्टाचार विरोधी उपायहरूलाई कडाईका साथ लागू गर्न धेरै काम गर्नुपर्ने बताएको छ। धेरै विज्ञहरू श्रीलंकाको यो अवस्थाको लागि भ्रष्टाचार जिम्मेवार रहेको विश्वास गर्छन्।

श्रीलंका विगत ५ महिनादेखि इन्धन अभावमा परेको छ। पेट्रोल पम्पबाहिर लामो लाइन देखिए पनि इन्धन पाएका छैनन्। जूनको अन्त्यमा स्थिति यति नाजुक बन्यो कि श्रीलंका सरकारले दुई हप्ताका लागि गैर-अत्यावश्यक सेवाहरूमा संलग्न सवारी साधनहरूलाई पेट्रोल र डिजेलको बिक्रीमा प्रतिबन्ध लगायो। श्रीलंकामा इन्धनको अभावका कारण मूल्य आकाशिएको छ। यद्यपि, मूल्यहरू १७ जुलाईमा परिमार्जन गरिएको थियो। त्यसपछि राज्य सञ्चालित सिलोन पेट्रोलियम कर्पोरेशन (सीपीसी) ले पेट्रोल अक्टेन ९२ रुपियाँ प्रतिलिटर, पेट्रोल अक्टेन ९५ रुपियाँ प्रतिलिटर, सुपर डिजेल ५२० रुपियाँ र अटो डिजेल प्रतिलिटर ४ सय ४० रुपियाँ घटाएको थियो।

सरकारी अनुमान अनुसार श्रीलंकाको विदेशी मुद्रा सञ्चितिले तीन महिनाको आयात मात्रै धान्न सक्छ। यस्तो अवस्थामा विदेशी मुद्रा सञ्चितिको अभावमा परेको सरकारले अमेरिकी डलरको कारोवारलाई सीमित गर्ने, कृषि रसायन, सवारी साधन र मसलाको आयात घटाउने जस्ता केही कदम चालेको छ। यसका बाबजुद पनि श्रीलंकाको आयात चिया, रबर आदिको निर्यातको मूल्यभन्दा बढी छ। अब विक्रमासिङ्घेले देशको ऋणको पुनर्संरचना गर्नुपर्नेछ, त्यसलाई भुक्तानीमा सन्तुलन मिलाउनुपर्छ र श्रीलंकाको विदेशी मुद्रा सञ्चिति पुनःपूर्ति गर्नुपर्नेछ। श्रीलंका पर्यटन उद्योगबाट सबैभन्दा बढी विदेशी मुद्रा कमाउने देश हो। श्रीलंकाका ३० लाख मानिस प्रत्यक्ष र अप्रत्यक्ष रूपमा पर्यटन उद्योगसँग जोडिएका छन्। श्रीलंकाको कुल गार्हस्थ उत्पादनमा पर्यटनले ५ प्रतिशत योगदान पुर्‍याउँछ। तर, कोरोनाभाइरस महामारीपछिको राजनीतिक अस्थिरताले श्रीलंकाको पर्यटन उद्योगको कमर भाँचिएको छ। सरकारले घट्दो पर्यटक संख्याको लागि २०१९ मा कोभिड र शृंखलाबद्ध बम आक्रमणलाई जिम्मेवार ठहराएको छ, जबकि मानिसहरूले राजनीतिक अस्थिरता सबैभन्दा ठूलो कारण बताउँछन्। यस्तो अवस्थामा रनिल विक्रमासिङ्घेले विदेशी पर्यटकको श्रीलंका भ्रमण गर्ने आत्मविश्वास बढाउने खालको अवस्था सिर्जना गर्नुपर्ने हुन्छ।

विक्रमासिङ्घेका लागि चीनको ऋणको जालबाट बाहिर आउन कठिन काम हुनेछ। श्रीलंकाले चिनियाँ ब्यांक र अन्य संस्थाहरूलाई ७ अर्ब डलरभन्दा बढी ऋणी छ। निजी क्षेत्रका ऋण लगानीकर्ताहरूलाई श्रीलंकाले पनि करिब २५ अर्ब डलरको ऋणी छ। यसका साथै चीनले श्रीलंकालाई ऋण माफी दिन अस्वीकार गरेको छ। यस्तो अवस्थामा श्रीलंकाले चिनियाँ ऋणको जालबाट बाहिर निस्कने र ऋण चुक्ता गर्ने गम्भीर चुनौती सामना गरिरहेको छ।