उमेर बढ्दै जाँदा स्मरणशक्ति कमजोर हुनु स्वाभाविक हो। जसरी शरीरका अन्य अंग कमजोर हुन्छन्, स्मरणशक्तिमा पनि असर पर्छ तर स्मरणशक्ति कमजोर हुँदा मानिसले भोग्नु पर्ने भ्रम र समस्याले धेरै समस्या निम्त्याउँछ। उसले हिँड्दा कसैलाई भेट्छ, उसलाई इमानदारीपूर्वक अभिवादन गर्छ र उसको कल्याणको बारेमा सोध्छ। उनको प्रश्नको जवाफमा हामी स्वतः हो भनिरहन्छौं, तर यो भद्र व्यक्ति को हो भनेर हाम्रो मन अलमलमा रहन्छ। धेरै पटक हाम्रो यो मानसिक भ्रम हाम्रो अनुहारमा पनि देखिन्छ र अर्को व्यक्तिलाई थाहा हुन्छ। उसले भन्यो सायद तिमिले मलाई चिनेनौ। ‘हो भाइ, अहिले तिम्रो नाम याद गर्न सकिरहेको छैन’ भन्ने कुरा स्वीकार्नुको सट्टा, हामी प्रायः सांसारिक व्यवहार गर्छौं र भन्छौं, ‘अहँ, म तिमीलाई कसरी चिन्दिनँ, उनीहरूले पनि चिन्न सक्दैनन्। ऊ जान्छ तर हाम्रो दिमाग घण्टौंसम्म अलमलमा रहन्छ कि उहाँ को हुनुहुन्थ्यो। कयौं पटक यस्ता मुर्ख व्यक्तिहरू पनि भेटिन्छन्, ‘तपाईँलाई कसरी चिन्ने छैन’ भनी सिधै सोध्छन्, ‘भन त म को हुँ’। उत्पन्न हुने असुविधा र असुविधा पीडितलाई मात्र थाहा हुन्छ। हाम्रा एक ज्ञानी र अनुभवी वरिष्ठ सहकर्मीले माथिको अवस्थामा ‘अहिले म तिमीलाई राख्न सक्दिन’ भनी स्पष्टसँग भन्नु राम्रो हुन्छ भनी घन्टौंसम्म मनलाई भ्रममा राख्नुको सट्टा त्यसको समाधान गर्नु फाइदाजनक हुन्छl’

प्रख्यात चिन्तक तथा लेखक नरेन्द्र कोहलीले अर्कै विचार ल्याएका छन्। आफूले भेटेको कसैको नाम सम्झन नसकेपछि उसले आफ्नो अगाडि एउटा कागज राख्छ र भन्छ, ‘भाइ, हालको ठेगाना लेख्नुहोस्’ तर कहिलेकाहीँ यो चाल पनि काम गर्दैन। जब उसले नाम होइन ठेगाना मात्र लेख्छ, तब कोहली साहिबले भन्नु पर्छ भाइ, नाम पनि लेख्नुस् नत्र कसको ठेगाना हो बिर्सन्छु । त्यहाँ अन्य चालहरू हुन सक्छ तर सायद यो स्पष्ट रूपमा स्वीकार गर्न राम्रो छ कि मेमोरीले काम गरिरहेको छैन। आखिर, जब हाम्रो दृष्टि बिग्रन्छ वा हाम्रो श्रवण कमजोर हुन थाल्छ, हामी कुनै प्रकारको लाज महसुस गर्दैनौं। त्यसोभए स्मरणशक्ति कमजोर हुँदा मात्रै बहाना किन खोज्ने? सब्जी बजारमा तरकारी किन्न गएको धेरै पटक भएको छ। श्रीमतीले केही भनेकी थिइन्, हामीले अर्कै ल्यायौं। त्यसैगरी हामी किराना पसलमा पुग्यौं तर त्यहाँ के किन्न आएका हौं भन्ने याद आएन। अचानक मैले नयाँ रचनाको लागि एउटा विषयको बारेमा सोचें तर केही बेरमै मैले यो सोचें। अब हामीले यसको सीधा समाधान खोजेका छौं। तुरुन्तै कागजमा नोट गर्नुहोस्। स्मरणशक्तिमा दबाब दिनु पर्दैन न त मनलाई अनावश्यक रूपमा भ्रममा पार्नु आवश्यक छैन। ‘पहिले लेख्नुस्, त्यसपछि गल्तीलाई कापीमा लिनुहोस्’ भन्ने गर्थे, सन्दर्भ फरक भए पनि लेख्नुको सार्थकता प्रष्ट हुन्छ भन्ने हामीलाई याद छ। स्मरणशक्ति हानि र बिर्सने समस्याबाट पीडित तपाईं एक्लै हुनुहुन्न। जनसंख्याको ठूलो हिस्सा तपाईंसँग छ। त्यसैले नहिचकिचाउनुहोस्, लाज नमान्नुहोस्, अरूलाई चिढ्याउने वा रिस नउठाउनुहोस्। आफैलाई पिट्नुहोस्। माथि उल्लेखित चालहरू प्रयास गर्नुहोस् र सबै भन्दा धेरै आफ्नो स्मृति संग लुकाउन र खोजी खेल्दा मुस्कुराउने बानीमा पाउनुहोस्।