आहारसँगै मौसम र हावापानीले पनि हाम्रो शरीर र स्वास्थ्यमा प्रत्यक्ष प्रभाव पार्छ। जाडो मौसम स्वास्थ्यका लागि उत्तम मानिन्छ। यो सिजनलाई स्वस्थ्य सिजन पनि भनिन्छ। आयुर्वेद शास्त्रका अनुसार यस मौसममा सन्तुलित भोजन, मध्यम आहार, ब्रह्मचर्य, पौष्टिक र वीर्य वृद्धि गर्ने पदार्थको सेवन स्वास्थ्य रक्षक हुन्। आयुर्वेदको सिद्धान्त अनुसार जाडो मौसममा हाम्रो खानपान, जीवनशैली, परित्याग र दिनचर्या कस्तो हुनुपर्छ? जाडो मौसममा मानिसको स्वास्थ्य जोगाउन र स्वस्थ राख्न प्रकृतिले निकै सहयोगी हुन्छ। हिउँदमा सूर्य दक्षिणायन हुन्छ भने चन्द्रमाको शक्ति प्रबल हुने भएकाले दिन छोटो र रात लामो हुने हुँदा शरीरलाई पर्याप्त आराम मिल्छ र पाचनप्रणालीलाई पाचन प्रक्रियामा पर्याप्त समय मिल्छ। यस समयमा शरीरमा कडा गर्मीका कारण भारी खाना पनि सजिलै पच्ने गर्छ।

मीठो, अम्लीय र नुनिलो रसले प्राकृतिक तत्वमा वृद्धि गर्छ। फलस्वरूप जीवहरूमा कोमलता उत्पन्न हुन्छ। यस शक्तिका कारण स्वास्थ्य, धैर्य, सौन्दर्य आदि गुणहरू स्थिर रहन्छन्। यस समयमा शरीरमा बुद्धि, शक्ति र जीवन शक्ति पनि बढ्छ। शरद ऋतु (आश्विन-कार्तिक) सँग जाडो सुरु हुन्छ। यस समयमा वातावरणमा चिसो बढेको हुँदा शरीरलाई चिसोबाट जोगाउन न्यानो कपडा र खाद्यवस्तुको सेवन अनिवार्य गरिएको छ। हालको सिजन अघि शरीरमा केही दोष बढ्दै जान्छ। मौसमी वस्तुहरू उपभोग गर्दा स्वतः बढ्दो दोषहरू कम हुन्छ। जाडोमा चिसो बढेसँगै पाचन शक्ति पनि बढ्छ, जसले गर्दा भोक पनि बढ्छ। यस समयमा भोक मेटाउनु हानिकारक हुन सक्छ किनभने शरीरको बढेको आगोले धातु, रस, रगत, मासु आदिलाई पनि जलाउँछ। जसका कारण शरीर कमजोर हुन्छ र हावा क्रोधित हुन्छ।

तर, यस समयमा पित्तको दमन हुने र हावा र कफ जम्मा हुने भएकाले यस मौसममा हावा र कफको प्रकोप बढाउने खानेकुराबाट बच्नुपर्छ। यस्तो समयमा तितो, मीठो, नुन र अम्लीय रसयुक्त पौष्टिक र बलियो पदार्थको नियमित सेवन गर्नुपर्छ। खजूर, काजू, घिउ, दूध, बटरक्रिम, गुड़, चिनी, जाम, गाजरको पुडिङ, सबै मौसमी फलफूल, मौसमी सागसब्जी र तोरीको चना, बथुआ, मेथी आदिको सेवनले शरीरलाई तन्दुरुस्त र स्वस्थ राख्छ। पत्थरी रोगीले साग खानु हुँदैन। जाडो मौसममा तितो, तितो र तितो खानेकुराबाट टाढा रहनुपर्छ। काउली धेरै कम प्रयोग गर्नुपर्छ किनभने यसले ग्यास विकार, जोर्नी दुखाइ, बाथ, बाथ र ग्यासको गुनासो बढाउन सक्छ। यस मौसममा राति अबेरसम्म खाना खाने, बिहान अबेरसम्म सुत्ने, बासी खाना खाने र लामो समयसम्म व्रत बस्दा शरीरमा वात वायुको प्रकोप बढ्छ। यिनै कारणले जाडो मौसममा वात विकारबाट पीडित व्यक्तिको शारीरिक कष्ट बढ्दै जान्छ। कफ रोगीले अमिलो खानेकुरा, दही, केरा र अमिलो खानेकुरा खानु हुँदैन।