नवरात्रिको पवित्र पर्व उत्तर भारत र उत्तर पूर्वबाट देशभरि ठूलो धूमधामका साथ मनाइन्छ। यसमा माता दुर्गाको पूजा गरिन्छ। त्यसैले यस पर्वलाई दुर्गा उत्सव वा दुर्गा पूजा पनि भनिन्छ। यस वर्षको नवरात्रि १५ अक्टोबर २०२३ देखि शुरु हुँदैछ। दुर्गा पूजा शुरु हुनुभन्दा केही महिना अगाडिदेखि नै मूर्ति निर्माणको काम शुरु हुन्छ। देशभरि धेरै पूजा पण्डलहरू बनाइन्छ र यहाँ मा दुर्गाको भव्य मूर्ति स्थापना गरिन्छ। तर यो थाहा पाउँदा उदेक लाग्छ, माता दुर्गाको मूर्ति वा मूर्ति बनाउन यौनकर्मीहरूको आँगनको माटो प्रयोग गरिन्छ।

यति मात्र होइन, माता दुर्गाको मूर्ति बनाउँदा यस्ता आँगनको माटो प्रयोग नगरेमा मूर्ति पूर्ण मानिँदैन। माता दुर्गाको मूर्ति पूर्णरुपमा तयार गर्न धेरै सामाग्रीको आवश्यकता पर्ने जनविश्वास छ। तर यी चार चीजहरूलाई धेरै महत्त्वपूर्ण मानिन्छ जुन निम्नानुसार छन्- गंगाको माटो, गौमूत्र, गाईको गोबर र यौनकर्मीहरूको आँगनको माटो। यी सामग्रीलाई मूर्ति बनाउन प्रयोग गर्ने चलन शताब्दीयौंदेखि चलिआएको छ। तर मूर्ति बनाउन यस्ता आँगनको माटो किन प्रयोग गरिन्छ?  यस्ता आँगनको माटोबाट माता दुर्गाको मूर्ति बनाउने धेरै मान्यताहरू छन्। किंवदन्ती अनुसार एक पटक केही यौनकर्मीहरू गंगामा नुहाउन गएका थिए। त्यसपछि घाटमा कुष्ठरोगी बसिरहेको देखे। उनले बिरामीलाई गंगा स्नान गर्न आग्रह गरेका थिए। तर त्यहाँबाट जाने मानिसहरूमध्ये कसैले पनि उनको बिन्ती सुनेनन्। यसपछि उनीहरूले बिरामीलाई गंगामा नुहाउन लगाइदिए। त्यो कुष्ठ रोगी अरु कोहि नभई भगवान शिव हुनुहुन्थ्यो। भगवान शिव यौनकर्मीहरु संग प्रसन्न हुनुभयो र वरदान माग्न भन्नुभयो। त्यसपछि यौनकर्मीहरूले भने कि हाम्रो आँगनको माटो बिना दुर्गाको मूर्ति बनाउन सकिँदैन। भगवान शिवले यौनकर्मीहरूलाई यो वरदान दिएका थिए र यो चलन तब देखि चलिआएको छ।

यस्ता आँगनबाट माता दुर्गाको मूर्ति बनाउने अर्को मान्यता यो पनि छ कि पहिले मन्दिरका पुजारीहरूले बाहिर गएर यौनकर्मीहरूबाट आफ्नो आँगनको माटो माग्ने गर्थे र त्यसपछि मूर्ति बनाइदिने गर्थे। मन्दिरको लागि बनाइएको थियो। बिस्तारै यो चलन बढ्दै गयो र दुर्गा पूजाको समयमा बनाइएका माता दुर्गाको मूर्तिमा यो माटोको प्रयोग हुन थाल्यो। अर्को विश्वास यो छ कि, जब कोही व्यक्ति त्यस्ता ठाउँ जान्छ, उसले आफ्नो पुण्य कर्म र पवित्रतालाई ढोकामा छोडेर भित्र जान्छ। त्यसैले उनीहरुको आँगनको माटोलाई पवित्र मानिन्छ। यही कारण माता दुर्गाको मूर्ति बनाउन यौनकर्मीहरूको आँगनबाट माटो ल्याइएको थियो।