नयाँ दिल्ली: रुसी राष्ट्रपति भ्लादिमिर पुतिनको डिसेम्बर ४-५ मा नयाँ दिल्लीको भ्रमण, चार वर्षमा उनको पहिलो, भारत-रूस आर्थिक सहयोगलाई तीव्र पार्न नयाँ धक्का दिनेछ, जसमा व्यापार, स्वास्थ्य सेवा, गतिशीलता, मिडिया र आर्थिक सहयोगमा हस्ताक्षर हुने सम्झौताहरूको श्रृंखला हुनेछ।
रक्षा, सुरक्षा, अन्तरिक्ष र आणविक सहयोगमा जारी वार्तासँगै, यो भ्रमणले बढ्दो व्यापार खाडललाई कम गर्नमा महत्त्वपूर्ण जोड दिने अपेक्षा गरिएको छ। भारत र रूस बीचको द्विपक्षीय व्यापार आर्थिक वर्ष २०२४-२५ मा रेकर्ड अमेरिकी डलर ६८.७ अर्ब पुगेको छ, जुन मुख्यतया ऊर्जा आयातमा तीव्र वृद्धिले गर्दा भएको हो। यसमध्ये, भारतले ४.९ अर्ब अमेरिकी डलर बराबरको सामान निर्यात गर्‍यो, जबकि रूसबाट आयात ६३.८ अर्ब अमेरिकी डलर रहेको छ, जसले असन्तुलनको मात्रालाई प्रकाश पार्छ।
मल आयात भारतको रूससँगको संलग्नताको केन्द्रीय स्तम्भ बनेको छ। नयाँ दिल्लीले हाल मस्कोबाट वार्षिक ३ देखि ४० लाख टन मलको स्रोत प्राप्त गर्छ र दुवै पक्षले दीर्घकालीन कृषि सुरक्षा सुनिश्चित गर्न यो आपूर्ति साझेदारीलाई अझ गहिरो बनाउन खोजिरहेका छन्। एउटा प्रमुख आर्थिक उपलब्धि भनेको भारत-युरेशियन आर्थिक संघ स्वतन्त्र व्यापार सम्झौता हो, जसको लागि गत वर्ष पहिलो चरणको वार्ता भएको थियो। विदेश मन्त्रालयका अधिकारीहरूले भने कि “छिट्टै सम्झौता गर्ने” उद्देश्य रहेको छ, एफ़टीएले दुवै पक्षमा बजार पहुँचलाई उल्लेखनीय रूपमा बढाउने अपेक्षा गरिएको छ।
अर्को प्रमुख विकास भनेको कुशल र अर्ध-कुशल कामदारहरूको गतिशीलता सम्बन्धी सम्झौताको अन्तिम रूप हो। अहिले आन्तरिक प्रक्रियाहरूबाट गुज्रिरहेको कागजातले श्रम आवागमनलाई सहज बनाउने अपेक्षा गरिएको छ।
पुतिनको भ्रमणसँगै, दुई दिने भारत-रूस व्यापार मञ्च नयाँ दिल्लीमा आयोजना हुनेछ, जुन रूसमा भारतीय इन्जिनियरिङ निर्यात विस्तार गर्ने, भारतीय औषधि र खाद्य उत्पादनहरूको रूसी आयात बढाउने र डिजिटल सेवाहरूमा सहकार्य बढाउने कुरामा केन्द्रित हुनेछ। यी छलफलहरू २०३० सम्ममा १०० अर्ब अमेरिकी डलरको व्यापार हासिल गर्ने महत्वाकांक्षी द्विपक्षीय लक्ष्यसँग मिल्दोजुल्दो छन्।
पुतिनसँगै रक्षामन्त्री आन्द्रेई बेलोसोभ र व्यापार र उद्योगको प्रतिनिधित्व गर्ने उच्चस्तरीय प्रतिनिधिमण्डल पनि हुनेछन्, जसले परम्परागत रक्षा सम्बन्धभन्दा बाहिर रणनीतिक एजेन्डालाई फराकिलो बनाउने मस्कोको मनसायलाई संकेत गर्दछ।
“भारत र रूसको आधुनिक समयमा सबैभन्दा स्थिर सम्बन्धहरू मध्ये एक रहेको छ। यसले शान्ति र स्थिरतामा योगदान पुर्‍याएको छ। दुवै पक्षमा, यो सम्बन्ध कति महत्त्वपूर्ण छ भन्ने बारेमा गहिरो बुझाइ छ,” अधिकारीहरूले भने।
भ्रमणपूर्वको एक महत्त्वपूर्ण संकेतमा, रूसको राज्य डुमाले यस वर्षको सुरुमा हस्ताक्षर गरिएको एक ऐतिहासिक सैन्य रसद सम्झौता, पारस्परिक आदानप्रदान लजिस्टिक समर्थन (आरइएलओएस) सम्झौतालाई अनुमोदन गर्‍यो। सम्झौताले दुवै राष्ट्रका सैन्य विमान, जहाज र कर्मचारीहरूलाई संयुक्त अभ्यास, प्रशिक्षण, मानवीय अभियान र प्रकोप-राहत कार्यहरूको लागि एकअर्काको सुविधाहरूमा पहुँच गर्न अनुमति दिन्छ। डुमाका सभामुख व्याचेस्लाभ भोलोडिनले यो कदमलाई भारत-रूस सम्बन्धको “रणनीतिक र व्यापक” प्रकृतिलाई पुन: पुष्टि गर्ने रूपमा वर्णन गरे।
स्वास्थ्य सहयोग पनि रणनीतिक क्षेत्रको रूपमा उदीयमान भइरहेको छ। दुबै सरकारले औषधि र चिकित्सा प्रविधिमा गहिरो सहकार्यको लागि आधार तयार पारिरहेका छन्, जसमा औषधि र उपकरणहरूको भारतीय निर्यातमा वृद्धि, रूसमा भारतीय फर्महरूद्वारा स्थानीय उत्पादनको प्रवर्द्धन, र आधुनिक औषधि र मेडटेक एकाइहरूको संयुक्त विकास समावेश छ – यो कदम “लचिलो स्वास्थ्य सेवा” निर्माणको केन्द्रबिन्दु हो।