सिलिगुडी: भारतको राष्ट्रिय सुरक्षाको मुद्दाका कारण दिल्ली सधैं चिकन नेक वा सिलिगुडी करिडोरको बारेमा चिन्तित रहेको छ। चिकन नेकबाट बच्न र उत्तरपूर्वी भारतसँग सञ्चार स्थापना गर्न वैकल्पिक मार्गहरू सिर्जना गर्न विभिन्न योजनाहरू बनाइएका छन्। अब, भारतले शत्रुहरूको निशानामा रहेको चिकन नेक नजिकै दोहोरो रेलवे लाइन निर्माण गरेर भुटानसँग सञ्चारलाई बलियो बनाउनेछ। दुई रेलवे लाइनहरूमध्ये एउटाले भुटानको साम्सीलाई उत्तर बंगालको जलपाईगुडी जिल्लाको बनरहाटसँग जोड्नेछ, जबकि अर्कोले भुटानको अघोषित दोस्रो राजधानी गेलेफुलाई तल्लो आसामको कोक्राझारसँग जोड्नेछ। सेनाका अधिकारीहरूको विश्वास छ कि दुई रेलवे लाइनहरू खोल्दा व्यावसायिक विकासमा मात्र सुधार हुनेछैन, तर आपतकालीन समयमा उत्तरपूर्वी भारत र देशका अन्य भागहरू बीचको सञ्चार र सामानको आपूर्तिमा पनि वृद्धि हुनेछ, मित्र राष्ट्र भुटानको सहयोगमा। यसका साथै, जुम्ल्याहा रेलवे लाइनहरू राष्ट्रिय सुरक्षाको हिसाबले धेरै उपयोगी हुनेछन्।
पूर्व केन्द्रीय गुप्तचर अधिकारी एमसी गुप्ताले भने, “दुई रेलवे लाइनहरूको हिसाबले बनारहाट र कोक्राझारको स्थान धेरै महत्त्वपूर्ण छ। तपाईं बनारहाट हुँदै भुटान प्रवेश गर्न सक्नुहुन्छ र कोक्राझार हुँदै उत्तरपूर्वी भारतको कुनै पनि भागमा पुग्न सक्नुहुन्छ। फेरि, तपाईं कोक्राझार हुँदै भुटान हुँदै उत्तर बंगाल प्रवेश गर्न सक्नुहुन्छ। चिनियाँ सीमा नजिक यस्तो रेलवे लाइन रणनीतिक दृष्टिकोणबाट धेरै महत्त्वपूर्ण छ।” यदि चिकेन नेकको सिक्किमको रोङपोसम्मको महत्त्वपूर्ण भागमा नयाँ रेलवे लाइन निर्माण गरियो भने, भारतले चिनियाँ सीमामा सुरक्षालाई धेरै बलियो बनाउन सक्षम हुनेछ। हिली-तुरा सडक मार्ग पनि चिकेन नेकको विकल्पको रूपमा महत्त्वपूर्ण बन्दै गइरहेको छ। हालै, असमदेखि उत्तरपूर्वका विभिन्न क्षेत्रहरूमा सडक सम्पर्कमा धेरै सुधार भएको छ। मणिपुरको नयाँ रेलवे लाइनले सीमा सुरक्षामा अर्को आयाम थपेको छ। समग्रमा, बनरहाट-शम्सी र कोक्राझार-गेलेफु रेलवे लाइनहरू पनि दिल्लीको कूटनीतिक लडाईमा सहयोगी हुनेछन्।
दुई रेलवे लाइनहरूको सम्झौता पहिले नै हस्ताक्षर भइसकेको छ। यसको आधिकारिक सरकारी घोषणा दुर्गा सप्तमीमा गरिएको थियो। दुई रेलवे परियोजनाहरूको लागि ४,०३३ करोड रुपैयाँ विनियोजन गरिएको छ। यसमध्ये बनरहाट-शम्सीको लागि ५७७ करोड रुपैयाँ र कोक्राझार-गेलेफुको लागि ३,४५६ करोड रुपैयाँ छ। तीन वर्ष भित्र काम पूरा गर्ने लक्ष्य राखिएको छ। यदि बनरहाट-शम्सी रेलवे लाइन सञ्चालनमा आयो भने, पर्यटनको हिसाबले डुवर्स र भुटानमा पनि नयाँ क्षितिजहरू खुल्न सक्छन्।
भुटानी सरकारले शम्सीलाई औद्योगिक केन्द्रको रूपमा विकास गर्ने काम लिएको छ। नयाँ रेलवे लाइनले त्यो देशको आयात-निर्यातमा नयाँ दिशा देखाउने कुरामा कुनै शंका छैन। प्रस्तावित रेलवे लाइनको लम्बाइ २० किलोमिटर छ। त्यहाँ दुई स्टेशन, एउटा प्रमुख पुल, २४ वटा साना पुल र ३७ वटा सडक अन्डरब्रिज (आरयुबि) हुनेछन्।
नोभेम्बर २०२३ को शुरुमा, भुटानी राजा जिग्मे खेसर नामग्याल वाङचुङले नयाँ दिल्लीको भ्रमण गरेका थिए। त्यतिबेला दुई रेलवे लाइनहरूमा प्रारम्भिक छलफल भएको थियो। गत वर्ष, प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीले भुटानको भ्रमण गरेका थिए र दुई रेलवे परियोजनाहरूमा सम्झौतामा हस्ताक्षर गरेका थिए। रेलवे लाइन बनारहाट स्टेशनबाट निर्माण गरिनेछ, लक्ष्मीपारा चिया बगानलाई बाइपास गर्दै, र शम्सी जानेछ। दिल्ली स्रोतका अनुसार, बनारहाट-शम्सीको अतिरिक्त १७.५ किलोमिटर हासिमारा-फुन्टशोलिङ र ३७.५ किलोमिटर मुजनाई-नियोपालिङ इन्डो-भुटान रेलवे लाइनहरू निर्माण गर्न पनि दुई देशहरू बीच छलफल सुरु भएको छ। उत्तर बंगाल उद्योग संघका सचिव सुरजित पाल दुई रेलवे लाइनहरू सुरु भएको घोषणासँग खुसी छन्। उनका शब्दहरूमा, ‘रेलवेको शुरुवातले सामानको आयात-निर्यात व्यापारमा जटिलता र लागत दुवै घटाउनेछ।’ “उत्तर बंगालका व्यवसायीहरूलाई सबैभन्दा बढी फाइदा हुनेछ।” असम राइफल्सका एक वरिष्ठ अधिकारीले भने, “भुटानसँगको दोहोरो रेल लिंकले सेनालाई धेरै सक्रिय बनाउनेछ। रेलवे मार्गले तस्करी र हतियारको तस्करी रोक्न पनि मद्दत गर्नेछ।”