गान्तोक: आज, अगस्ट ३०, १९४६ मा जन्मेका बाबा हरभजन सिंहको ७९औं जन्मजयन्ती हो। नाथुलाको संत भनेर पनि चिनिने बाबा हरभजन सिंहलाई पूर्वी सिक्किममा भारत र चीनको नाथुलाको सीमामा जीवन र आत्मा दुवैको सेवा गर्ने सिपाहीको रूपमा सम्झिन्छ।
भारतको इतिहासमा धेरै वीर योद्धाहरू छन् जसले देशको लागि आफ्नो जीवन बलिदान दिए। बाबा हरभजन सिंह एक अमर नायक थिए, जसलाई शहीद भएपछि पनि मातृभूमिको रक्षा गर्ने एक अद्वितीय सिपाहीको रूपमा पूजा गरिन्छ। भारतीय सेनामा उनको उपस्थिति केवल नाम मात्र होइन, तर एक जीवित विश्वास हो। शहीद भएपछि पनि उनको आत्माले अझै पनि चीन सीमाको रक्षा गर्छ, सैनिकहरूलाई सचेत गराउँछ र राष्ट्रको सुरक्षा सुनिश्चित गर्छ। कर्तव्यप्रतिको उनको अटूट वफादारी, रहस्यमय किंवदन्ती र असाधारण सम्मानले उनीहरूलाई भारतीय सेनाको इतिहासमा अमर बनाउँछ। बाबा हरभजन सिंह केवल एक सिपाही मात्र थिएनन्, तर देशभक्ति र बलिदानको जीवन्त उदाहरण हुन्, जसको कथाले अझै पनि प्रत्येक भारतीयको हृदयमा गर्व र सम्मान ल्याउँछ।

प्रारम्भिक जीवन र सेना भर्ती: हरभजन सिंहको जन्म अगस्ट ३०, १९४६ मा ब्रिटिश भारतको पञ्जाबको गुजरांवाला शहरमा(अहिले पाकिस्तानमा) भएको थियो। उनी एक सामान्य परिवारका थिए र सुरुदेखि नै देशभक्त थिए। आफ्नो शिक्षा पूरा गरेपछि, ९ फेब्रुअरी १९६६ मा उनी २३औं पञ्जाब रेजिमेन्टमा सिपाहीको रूपमा भारतीय सेनामा भर्ना भए। उनी एक अनुशासित, मेहनती र इमान्दार जवान थिए जसले आफ्नो कर्तव्य पूरा समर्पणका साथ निर्वाह गरे। रहस्यमय मृत्यु:
हरभजन सिंहको पोस्टिङ भारत-चीन सीमामा सिक्किममा थियो। यो क्षेत्र अत्यन्तै चिसो, दुर्गम र खतरनाक मानिन्छ। अक्टोबर ४,१९६८ मा, एक दिन जब उनी आफ्ना केही सहकर्मीहरूसँग महत्त्वपूर्ण सामान आपूर्ति गर्न जाँदै थिए, उनी रहस्यमय परिस्थितिमा बेपत्ता भए। लामो समयसम्म उनको कोही पनि पत्ता लागेन, सेनाले उनको खोजी सुरु गर्यो। तीन दिन पछि, सेनाका सिपाहीहरूले उनको शव तीव्र बगिरहेको पानीको खोलामा फेला पारे। आधिकारिक रिपोर्टका अनुसार, उनको मृत्यु चिप्लिएर लडेर भयो। यद्यपि, यसपछि भएका घटनाहरूले सबैलाई चकित पारे।
बाबा हरभजन सिंहको चमत्कारी उपस्थिति:
भनिन्छ हरभजन सिंह एक सहकर्मी सिपाहीको सपनामा आए र आफ्नो मृत्युको सत्यतालाई संकेत दिए, उनको चिहान विशेष स्थानमा बनाउनुपर्छ। जब यो कुरा वरिष्ठ अधिकारीहरूलाई भनियो, तिनीहरूले यसलाई संयोग मात्र ठाने, तर जब धेरै सिपाहीहरूले समान अनुभवहरू साझा गरे, सेनाले यसलाई गम्भीरतापूर्वक लिए। उनको इच्छा अनुसार, उनको चिहान उनको मृत्यु भएको ठाउँमा बनाइएको थियो। यस पछि, भारतीय सैनिकहरूले उनलाई ‘बाबा हरभजन सिंह’ मान्न थाले र उनको चिहानमा श्रद्धांजलि दिन थाले। भनिन्छ कि त्यसबेलादेखि आजसम्म, बाबा हरभजन सिंहको आत्मा त्यहाँ बस्छ र भारतीय सैनिकहरूको रक्षा गर्दछ। सैनिकहरूको सुरक्षा र अदृश्य गस्ती: भारतीय सैनिकहरूले विश्वास गर्छन्, बाबा हरभजन सिंह अझै पनि आफ्नो कर्तव्य निर्वाह गरिरहेका छन्। धेरै पटक सैनिकहरूले अनुभव गरेका छन्, एक अदृश्य शक्तिले उनीहरूलाई मद्दत गरिरहेको छ।
चिनियाँ सैनिकहरूको मान्यता: भनिन्छ, भारत-चीन सीमामा तैनाथ चिनियाँ सैनिकहरूले पनि बाबा हरभजन सिंहको शक्तिमा विश्वास गर्छन्। जब पनि चीन र भारत बीच झण्डा बैठक हुन्छ, चिनियाँ अधिकारीहरूले विशेष गरी बाबा हरभजनको कुर्सी खाली राख्छन्।
रहस्यमय गस्ती:
बाबा हरभजन सिंहले अझै पनि भारत-चीन सीमामा गस्ती गर्छन् र शत्रुहरूको हरेक गतिविधि अघि सैनिकहरूलाई सतर्क गराउँछन् भन्ने विश्वास गरिन्छ। धेरै पटक सैनिकहरूले आफ्नो बुटको निशान र अन्य अदृश्य संकेतहरू प्राप्त गरेका छन्। धेरै सैनिकहरूले आफ्नो दर्शनको बारेमा बोलेका छन्, र भनिन्छ, धेरै पटक भारतीय सेनाले आफ्नो संकेतहरूको कारणले सम्भावित खतराहरूबाट बच्न सफल भएको छ।
चमत्कारी भविष्यवाणीहरू:
धेरै सैनिकहरूले दावी गरेका छन् कि बाबा हरभजन सिंहले सपनामा आएर सम्भावित खतराहरूको बारेमा पहिले नै चेतावनी दिएका थिए, ताकि सैनिकहरू समयमै सतर्क हुन सकून्।
बाबा हरभजन सिंहको मन्दिर: बाबा हरभजन सिंहको चिहान सिक्किमको नजिकै नाथुला नजिकै अवस्थित छ, जसलाई ‘बाबा हरभजन सिंह मन्दिर’ भनेर चिनिन्छ। यो मन्दिर भारतीय सेना र स्थानीय मानिसहरूको लागि आस्थाको केन्द्र हो। यहाँ हरेक दिन भारतीय सैनिकहरूले बाबालाई अभिवादन गर्छन् र उहाँलाई पूर्ण सम्मान गर्छन्।
सेनाद्वारा मन्दिरको हेरचाह:
यो मन्दिर भारतीय सेनाद्वारा हेरचाह गरिन्छ र यहाँ हरेक दिन पूजा गरिन्छ। सैनिकहरूको आस्था: सैनिकहरूको विश्वास छ, बाबा हरभजन सिंहको कृपाले कठिन परिस्थितिमा पनि साहस र सुरक्षा प्राप्त हुन्छ।
विशेष परम्परा:
हरेक वर्ष सेप्टेम्बर १५ मा बाबा हरभजन सिंहको नाममा एक विशेष समारोह आयोजना गरिन्छ, जसमा भारतीय सेनाका सैनिकहरूले उहाँलाई श्रद्धांजलि अर्पण गर्छन्।
बिदाको परम्परा:
यो विश्वास गरिन्छ कि उनको आत्माले अझै पनि सेनासँग बसेर सीमाको रक्षा गर्छ, र यस विश्वासले गर्दा उनीहरू प्रत्येक वर्ष सेप्टेम्बर २१ देखि अक्टोबर १५ सम्म ‘बिदा’ मनाउँछन्। यस समयमा, उनको पोशाक, बुट र अन्य आवश्यक सामानहरू पूर्ण सैन्य सम्मानका साथ उनीहरूको पुर्खा गाउँ कपुरथला-पञ्जाब पठाइन्छ।
भारतीय सेनाले यो परम्परालाई पूर्ण भक्ति र अनुशासनका साथ कायम राखेको छ। १९६८ मा सिक्किममा कर्तव्य पालना गर्दा २२ वर्षको उमेरमा उनको मृत्यु भए पनि, यसले अझै पनि नाथुला सीमाको रक्षा गर्ने विश्वास गरिन्छ। सम्मानित बाबालाई अझै पनि भारतीय र चिनियाँ सेना दुवैले सम्मान गर्छन्। दुई देशहरू बीच झण्डा-सेटको समयमा, चिनियाँ सेनाले उनीहरूको अमर साहस र प्रतिबद्धतालाई स्वीकार गर्दै उनको लागि कुर्सी अलग राख्छन।
संत क्याप्टेन हरभजन सिंहको बारेमा आश्चर्यजनक तथ्यहरू:
सीमा रक्षक:
भनिन्छ कि बाबाले कम्तिमा तीन दिन अघि स्वतन्त्र आक्रमणको बारेमा सैनिकहरूलाई चेतावनी दिनुहुन्थ्यो र अन्तर्राष्ट्रिय सीमामा आफ्नो सतर्कता जारी राख्नुहुन्थ्यो।
दुवै सेनाहरूद्वारा सम्मानित: भारत र चीन बीचको प्रत्येक झण्डा-बैठकमा, चिनियाँ सेनाले उनका लागि कुर्सी राख्थ्यो।
बाबा मन्दिर:
उनको सम्मानमा बनाइएको यो मन्दिरमा तीन कोठाहरू छन्- उनको कार्यालय, भण्डारण कोठा र बैठक कोठा। उनीहरूको ओछ्यान, जुत्ता, चप्पल र पोशाक सहित उनको सामान उत्कृष्ट अवस्थामा संरक्षित छ।

दैनिक अनुष्ठान:
हरेक बिहान उनको कोठा सफा गरिन्छ, र सिपाहीहरूले प्रायः उनको ओछ्यान छरिएको वा जुत्ता हिलो पाउँछन्, मानौं तिनी गस्तीबाट फर्किएका छन्। उपस्थितिको अनुभूति: सैनिकहरूले प्रायः आफ्नो उपस्थिति महसुस गरिरहेको र आफ्नो शिविर र आउटलेटहरूमा भ्रमण गर्ने संकेतहरू देख्छन्। निरन्तर सेवा: बाबा हरभजन सिंहलाई हरेक महिना मेजरको तलब प्राप्त गर्न पाउँदा सम्मानित गरिएको छ र दुई महिनाको वार्षिक बिदा दिइन्छ। वार्षिक भ्रमण: हरेक वर्ष सेप्टेम्बर ११ मा, उनको सामान उनको गृहनगर पठाइन्छ। सिलिगुडीको नयाँ जलपाईगुडी स्टेशनबाट रेलद्वारा उनका लागि एउटा बर्थ आरक्षित गरिएको छ, जुन सम्पूर्ण यात्राको समयमा खाली हुन्छ र उनीसँग सिपाहीहरूको टोली हुन्छ। सेनाको चेतावनी: उनको वार्षिक बिदाको समयमा पनि, सेना पूर्ण रूपमा सतर्क रहन्छ र उनीप्रति जीवित जस्तै अनुशासन र सम्मान कायम राख्छ। केही सैनिकहरू कहिल्यै मर्दैनन्, र बाबा हरभजन सिंहको विरासतले देशको सिमानाको रक्षा गर्नेहरूलाई प्रेरणा र सुरक्षा प्रदान गर्दछ।