मरात अल-नोमान: उत्तरी सिरियामा भत्किएको घरको भग्नावशेष हटाउँदा त्यहाँ खन्ने एक ठेकेदारले बाइजान्टिन साम्राज्यको समयको चिहानको अवशेष फेला पारे। यी अवशेषहरू १,५०० वर्षभन्दा पुरानो मानिन्छ। यो खोज गत महिना इडलिब प्रान्तको मरात अल-नोमान शहरमा गरिएको थियो, जुन रणनीतिक रूपमा अलेप्पो र दमास्कस शहरहरू बीचको मार्गमा अवस्थित छ। यो ठाउँ लगभग १४ वर्षसम्म चलेको सिरियाली गृहयुद्धको एक महत्त्वपूर्ण केन्द्र बन्यो, जुन डिसेम्बरमा विद्रोही आक्रमणमा पूर्व राष्ट्रपति बशर अल-असदको पतनसँगै समाप्त भयो।
असदको सेनाले २०२० मा विपक्षीबाट क्षेत्रको नियन्त्रण लिएको थियो। घरहरू लुटिएका र भत्काइएका थिए। माथिबाट खिचिएका क्षेत्रका तस्बिरहरूमा, धेरै घरहरू अझै पनि देखिन्छन्, तर तिनीहरूको छाना छैन। अब बासिन्दाहरू फर्किएका छन् र पुनर्निर्माण सुरु गरेका छन्। पुनर्निर्माण परियोजनाको क्रममा ढुङ्गाका बाटोहरू फेला परेका थिए जसले प्राचीन चिहानहरूको उपस्थितिलाई संकेत गर्दछ। बासिन्दाहरूले यो खोजको बारेमा पुरातत्व निर्देशनालयलाई जानकारी गराए, जसले स्थलको निरीक्षण र सुरक्षा गर्न एक विशेष टोली पठायो। जमिन माथि, यो सिन्डर-ब्लक भवनहरूको पङ्क्तिहरू भएको आवासीय क्षेत्र हो, जसमध्ये धेरै युद्धमा क्षतिग्रस्त भएका थिए।
इडलिबमा पुरातत्व निर्देशक हसन अल-इस्माइलले भने, “क्रस, भाँडाकुँडा र सिसाका टुक्राहरूको उपस्थितिको आधारमा, यो चिहान बाइजान्टिन कालको हो भन्न सकिन्छ।” मध्ययुगीन कालमा रोमन साम्राज्यको एक महत्त्वपूर्ण भाग बाइजान्टिन साम्राज्य चौथो शताब्दीमा पश्चिममा रोमन साम्राज्यको पतन पछि अस्तित्वमा आयो र १४५३ मा ओटोमन साम्राज्यद्वारा पतन नभएसम्म रह्यो।
यसलाई पूर्वी रोमन साम्राज्य पनि भनिन्थ्यो र यसमा भूमध्यसागरको पूर्वी भाग, वर्तमान टर्की, दक्षिणी स्पेन र इटालीका ठूला क्षेत्रहरू समावेश थिए। यस साम्राज्यको राजधानी कन्स्टान्टिनोपल (आजको इस्तानबुल) थियो र ईसाई धर्म यसको आधिकारिक धर्म थियो। पुरातत्व निर्देशक हसन अल-इस्माइलले भने कि यो खोजले यस क्षेत्रमा पहिले नै अवस्थित पुरातात्विक स्थलहरूको समृद्ध संग्रहमा थप्नेछ। इडलिबमा सिरियाका एक तिहाइ स्मारकहरू छन्, जसमा एउटा प्राचीन शहर र ८०० पुरातात्विक स्थलहरू समावेश छन्, अल-इस्माइलले भने।