दिल्लीको बारेमा धेरै कथाहरू सुनेका छौं, जस्तै यहाँ मुगलहरूले कसरी शासन गरे र त्यसपछि यहाँ कसरी अंग्रेजहरूको क्रूर शासन देखियो। तर दिल्लीलाई राजधानी कसरी बनाइयो? वा कसरी र के कारणले तत्कालीन राजधानी कलकत्तालाई दिल्ली सारियो? १२ दिसम्बरले इतिहासको पानामा ठूलो गवाही दिएको छ। १२ दिसम्बर त्यो दिन थियो जब सन् १९११ मा भारतको राजधानी कलकत्ताबाट बदलेर दिल्ली बनाउने निर्णय गरिएको थियो। यसपछि १३ फरवरी १९३१ मा दिल्लीलाई आधिकारिक राजधानी घोषणा गरियो।

वास्तवमा, त्यसबेला भारतमा शासन गर्ने राजा जर्ज पाँचौंले १२ दिसम्बर १९११ मा दिल्लीमा यसको शिलान्यास गरेका थिए। पछि, ब्रिटिश वास्तुकार सर हर्बर्ट बेकर र सर एडविन लुटेन्सले नयाँ शहरको योजना बनाए। यो योजना पूरा गर्न करिब दुई दशक लाग्यो। त्यसपछि दिल्ली आधिकारिक रूपमा १३ फरवरी १९३१ मा देशको राजधानी बन्यो। यो घोषणा बेलायतका राजा जर्ज पाँचौंले नै गरेका थिए। इंग्ल्याण्डका राजा भारतमा आएको यो पहिलो पटक थियो। त्यसपछि यो ऐतिहासिक घोषणाको लागि पूरै दिल्लीलाई सुन्दर ढंगले सजाइएको थियो। कुनै पनि प्रकारको समस्या वा दंगा रोक्नको लागि धेरै गिरफ्तार पनि गरियो। इतिहासकारहरू विश्वास गर्छन्, अंग्रेजहरू वास्तवमा दिल्लीमा आफ्नो छाप छोड्न चाहन्थे र त्यसो गर्न सफल भए।

ब्रिटिसहरूले यहाँ धेरै भवनहरू पनि निर्माण गरे जस्तै भाइसराय हाउस र नेशनल वार मेमोरियल, जसलाई आज राष्ट्रपति भवन र इण्डिया गेट भनेर चिन्छौं। तर, यस विषयमा केही जानकारी यस्तो पनि छ, बंगालको विभाजनपछि कलकत्तामा हिंसा र दंगा हुन थाल्यो। यसै क्रममा स्वराजको मागका कारण यो निर्णय लिइएको हो। दिल्लीको इतिहासको कुरा गर्दा महाभारत कालको इन्द्रप्रस्थबाट शुरु भएको कथा १२औं शताब्दीदेखि दिल्ली सल्तनत हुँदै आज यहाँसम्म आइपुगेको हो। यहाँ धेरै सल्तनतहरू बदलिए, साम्राज्यहरू परिवर्तन भए, शासकहरू परिवर्तन भए, सरकारहरू परिवर्तन भए, तर दिल्लीको नाम इतिहासको सबैभन्दा ठूलो शहरहरूमा शीर्षमा आउँछ। जानकारीका अनुसार वास्तुविद् लुटियन्स र बेकरले दिल्ली शहरको डिजाइन गर्न शाहजहानाबादको नामले प्रख्यात यस शहरको दक्षिणी मैदान छनोट गरेका थिए। यदि स्वतन्त्रता पछि १९५६ को कुरा गर्छौं भने, यस समयमा दिल्लीलाई एक केन्द्र शासित प्रदेश अर्थात् केन्द्र शासित प्रदेश बनाइएको थियो र १९९१ मा ६९औं संशोधनद्वारा यसलाई राष्ट्रिय राजधानी अर्थात् राष्ट्रिय राजधानी क्षेत्रको दर्जा दिइएको थियो।