कोलकाता: राष्ट्रव्यापी सर्वेक्षण ‘स्टार’ (फाइबर युक्त पोषण पेय सँग मधुमेह व्यवस्थापनको लागि सर्वेक्षण)ले मधुमेह रोगीहरूलाई दैनिक उच्च फाइबरयुक्त सप्लिमेन्टहरू सेवन गर्ने फाइदाहरू प्रकट गरेको छ। यो सर्वेक्षण टाइप २ मधुमेहका ३,०४२ बिरामी र १५२ डाक्टरहरू बीच गरिएको थियो। सर्वेक्षणको नतिजा हालै इन्डियन जर्नल अफ क्लिनिकल प्राक्टिसमा प्रकाशित भएको छ। सर्वेक्षणले उच्च फाइबरयुक्त आहार पूरकको दैनिक उपभोगले रगतमा ग्लुकोजको मात्रा नियन्त्रण गर्न मद्दत गर्ने देखाएको छ। सर्वेक्षणमा समावेश गरिएका मधुमेह रोगीहरूलाई दुई समूहमा विभाजन गरिएको थियो। एउटा समूहले कम्तिमा तीन महिनादेखि विशेष उच्च-फाइबर सप्लिमेन्ट लिइरहेको थियो, जबकि अर्को समूहले कुनै उच्च-फाइबर सप्लिमेन्टहरू लिइरहेको थिएन। यसले तीन महिना वा सोभन्दा बढी समयसम्म उच्च फाइबरयुक्त सप्लिमेन्ट लिने बिरामीहरूमा एचबीए१सी उल्लेखनीय रूपमा कम भएको, तौल घटेको र अन्य समूहको तुलनामा बढी सन्तुष्ट भएको पत्ता लाग्यो।
विश्वभरका धेरै क्लिनिकल अध्ययनहरूले मधुमेहको व्यवस्थापनमा उच्च फाइबरयुक्त आहारको महत्त्वपूर्ण भूमिका देखाएको छ। आरएसएसडीआई र अमेरिकन डायबिटिज एसोसिएसन जस्ता संस्थानहरूले पनि मधुमेहबाट पीडित व्यक्तिहरूले आफ्नो आहारमा फाइबरको मात्रा बढाउन सुझाव दिन्छ। आरएसएसडीआईले भारतमा प्रत्येक मधुमेही व्यक्तिको लागि २५ देखि ४० ग्राम फाइबरको दैनिक सेवन सिफारिस गर्दछ, जबकि विभिन्न सामाजिक सेटिङहरूमा वास्तविक फाइबर सेवन प्रति दिन औसत १५ देखि ४० ग्राम हुन्छ। यसको मतलब भारतमा मधुमेहबाट पीडित हरेक व्यक्तिले आवश्यक मात्रामा फाइबर खपत गर्दैनन्। ‘स्टार’ सर्वेक्षणले यो कमीलाई भर्न र मधुमेहलाई प्रभावकारी रूपमा व्यवस्थापन गर्न बिरामीहरूलाई मद्दत गर्न कसरी उच्च फाइबरयुक्त आहार पूरकले भूमिका खेल्न सक्छ भन्ने कुरा प्रकट गर्दछ।
साउथ एशियन फेडेरेसन अफ इन्डोक्राइन सोसाइटीज (सेफस) का अध्यक्ष तथा सर्वेक्षणका प्रमुख नेता डा सञ्जय कालराले भने, ‘मधुमेह व्यवस्थापनमा उचित पोषणले महत्त्वपूर्ण भूमिका खेल्छ। मधुमेहबाट पीडित व्यक्तिहरूले कार्बोहाइड्रेट र चिनीको सेवन मात्र कम गर्न आवश्यक छैन, तर तिनीहरूले फाइबरको सेवन पनि बढाउनुपर्छ। आहारमा फाइबर समावेश गर्नाले पेट भरिएको महसुस हुन्छ र व्यक्ति धेरै खानबाट जोगिन्छ। फाइबरले पाचन प्रक्रियाको क्रममा हाम्रो पेटबाट रगतमा चिनीको अवशोषणको दर पनि बढाउँछ, जसले खानापछि रगतमा ग्लुकोज कम राख्न मद्दत गर्छ। धेरैजसो मधुमेहका बिरामीहरूले आफ्नो आहारबाट पर्याप्त मात्रामा फाइबर पाउँदैनन्। यस सर्वेक्षणले देखाउँछ कि उच्च-फाइबर पोषणयुक्त पूरकहरूले फाइबर सेवन आवश्यकताहरू पूरा गर्न मद्दत गर्नसक्छl’ सर्वेक्षणले मधुमेहको व्यवस्थापन चिकित्सा उपचारमा मात्रै भर पर्ने कुरा नभएको खुलासा गरेको छ। रोगीहरूले आफ्नो तौल नियन्त्रण गर्न र रगतमा ग्लुकोजलाई सामान्य राख्न आफ्नो आहारमा पनि परिवर्तन गर्नुपर्छ।
१५२ डाक्टरहरू पनि एसटीएआरमा समावेश थिए। यसबाट पत्ता लाग्यो कि डाक्टरहरूले टाइप २ मधुमेह भएका ५० प्रतिशत बिरामीहरूलाई, मोटोपनाका बिरामीहरूलाई ४० प्रतिशत र बढ्दो तौलको सामना गरिरहेका ३० प्रतिशत मानिसहरूलाई फाइबर युक्त पूरकहरू सिफारिस गर्छन्। सर्वेक्षणमा संलग्न डाक्टरहरूका अनुसार फाइबरको सेवनबाट मधुमेहका बिरामीहरूलाई सबैभन्दा ठूलो फाइदा भनेको यसले उनीहरूको सन्तुष्टिको स्तर बढाउँछ, शारीरिक गतिविधि बढाउँछ, एचबीए१सी कम गर्छ र रगतमा ग्लुकोजको स्तर नियन्त्रण गर्छ। जसका कारण उनीहरुले रगतमा ग्लुकोज नियन्त्रण गर्न कम औषधि खानुपर्ने हुन्छ। डाक्टरहरूले टाइप २ मधुमेह व्यवस्थापनमा आहार फाइबरको भूमिकाको बारेमा बिरामी र डाक्टरहरू दुवैमा सचेतना बढाउनु पर्ने आवश्यकतामा जोड दिए।