भारतका दोस्रो प्रधानमन्त्री लालबहादुर शास्त्रीको जीवन आदर्श र संघर्षले भरिएको छ। जब पहिलो प्रधानमन्त्री जवाहरलाल नेहरूको मृत्यु भयो, तब ठूलो प्रश्न उठ्यो कि भारतको सत्ता कसले सम्हाल्ने? त्यतिबेला देशको विकास चुनौतीपूर्ण थियो र सत्तामा आउन धेरै दिग्गजहरू लाइनमा उभिरहेका थिए। त्यसबेलासम्म लालबहादुर शास्त्रीलाई भारतका पूर्व गृहमन्त्री भनेर चिनिन्थ्यो। त्यसपछि उनले देशको प्रधानमन्त्रीको पद पाइन् र आफ्नो कार्यकालमा राम्रो काम गरे।

उनले देशको स्वतन्त्रताको लागि स्वतन्त्रता संग्राममा भाग लिए र स्वतन्त्रताको सपना पूरा गर्न आफ्नो पढाइ पनि छोडे। १७ वर्षको उमेरमा पहिलो पटक जेल गए। उनको सादगी र जीवनसँग सम्बन्धित धेरै कथाहरू धेरै प्रेरणादायक छन्, तर उनको जीवनको अन्त्य धेरै रहस्यमय थियो। लालबहादुर शास्त्रीको मृत्यु कुन परिस्थितिमा भयो र किन भयो यो रहस्य अहिलेसम्म खुल्न सकेको छैन। महात्मा गान्धीको जन्मदिन अक्टोबर २ मा मनाइन्छ। तर, लालबहादुर शास्त्रीको जन्मदिन पनि यही दिन परेको छ। लालबहादुर शास्त्रीको जन्म २ अक्टोबर १९०४ मा मुगलसराय, उत्तर प्रदेशमा भएको थियो। उनलाई बाल्यकालमा नान्हे भनिन्थ्यो। शास्त्री डेढ वर्षका हुँदा उनका बाबुको निधन भयो। त्यसपछि उनलाई काकासँग बस्न पठाइयो। यस अवधिमा उनी अध्ययनका लागि किलोमिटर पैदल हिँड्थे। जब लालबहादुर शास्त्री १६ वर्षका थिए, उनले स्वतन्त्रता संग्राममा सामेल हुने निर्णय गरे र आफ्नो पढाइ छोडे। १७ वर्षको उमेरमा, उनी स्वतन्त्रता आन्दोलनको क्रममा पक्राउ परेका थिए र जेलमा पठाइएका थिए, तर उनी नाबालिग भएकाले रिहा भए।

लाल बहादुर शास्त्रीजी प्रधानमन्त्री हुँदा कुनै न कुनै राज्यको भ्रमणमा निस्केका थिए तर केही कारणले अन्तिम समयमा त्यो भ्रमण रद्द गर्नुपरेको थियो। राज्यका मुख्यमन्त्रीले शास्त्री जीलाई उहाँको बसाइको लागि प्रथम श्रेणीको व्यवस्था गरिएको बताउनुभयो, जसमा शास्त्री जीले उनलाई तेस्रो श्रेणीको व्यक्ति भएकोले प्रथम श्रेणीको व्यवस्थापनको आवश्यकता नरहेको बताए। पण्डित लालबहादुर शास्त्री भारतका प्रधानमन्त्री भए तर उनको जीवन सामान्य व्यक्तिको जस्तै थियो। उनले आफ्नो कार्यकालमा प्राप्त भत्ता र तलबबाट सम्पूर्ण परिवारलाई सहयोग गर्थे। एक पटक उनका छोराले प्रधानमन्त्री कार्यालयको कार प्रयोग गरेपछि शास्त्री जीले कारको व्यक्तिगत प्रयोगको लागि सरकारी खातामा पूरा रकम तिरेका थिए।

देशका प्रधानमन्त्रीको न आफ्नै घर न केही सम्पत्ति हुनु अचम्मको कुरा हो। लालबहादुर शास्त्रीको निधन हुँदा उनीसँग जग्गा वा सम्पत्ति थिएन, ऋण थियो, जुन उनले प्रधानमन्त्री भएपछि फियाट कार किन्न सरकारबाट लिएका थिए। परिवारले ऋण तिर्नै पर्यो, जसको लागि शास्त्री जीको पेन्सन खर्च भयो। शास्त्रीजीको मृत्यु रहस्यमय छ। लालबहादुर शास्त्रीको निधन ११ जनवरी १९६६ मा उज्बेकिस्तानको तास्कन्दमा भएको थियो। शास्त्री जी भारत-पाकिस्तान युद्धपछिको अवस्थाबारे सहमति गर्न तास्कंदमा पाकिस्तानी राष्ट्रपति अयुब खानलाई भेट्न गएका थिए। तर, पाकिस्तानी राष्ट्रपतिलाई भेटेको केही घण्टामै उनको अचानक निधन भएको थियो। उनको स्वास्थ्य अवस्था सामान्य रहेको बताइएको छ। तर, मृत्युको कारण हृदयघात भएको बताइएको छ। जब उनको पार्थिव शरीर भारत ल्याइयो, प्रत्यक्षदर्शीका अनुसार शास्त्रीजीको शरीरमा घाउको निशान थियो। तर उनको मृत्युको छानबिन गर्न बसेको राजनारायण छानबिन समितिले कुनै ठोस नतिजा दिन सकेको छैन।