नयाँ दिल्ली: चन्द्रमामा सफल सफ्ट ल्याण्डिङपछि ‘प्रज्ञान’ रोभरले पृथ्वीमा दैनिक अपडेट पठाउँदैछ। चन्द्रमाको सतहमा भइरहेको अध्ययनको क्रममा ‘प्रज्ञान’ रोभरले चार मिटर व्यासको गहिरो खाडलको सामना गर्यो। यसपछि रोभरलाई निर्देशन पठाइयो। रोभरले मार्ग परिवर्तन गर्यो र खतरालाई बेवास्ता गर्दै नयाँ दिशामा अघि बढ्यो। यो घटना अगस्त २७ को हो, जसको बारेमा भारतीय अन्तरिक्ष अनुसन्धान संगठन (इसरो) ले सोमबार जानकारी गरायो।

इसरोले यससँग सम्बन्धित दुई तस्वीरहरू पनि जारी गरेको छ। पहिलो तस्वीरमा नेभिगेसन क्यामेरा मार्फत रोभर प्रज्ञानको बाटोमा कसरी ठूलो खाडल रहेको देख्न सकिन्छ। जब रोभर आफ्नो स्थान भन्दा तीन मिटर अगाडि गयो, तब यो क्रेटर त्यहाँ थियो। दोस्रो तस्वीरमा, नेभिगेसन क्यामेराले देखाउँछ कि कसरी रोभरले पछि बाटो परिवर्तन गर्यो र अब नयाँ बाटोमा अघि बढिरहेको छ।

चन्द्रमामा ठूलो संख्यामा विशाल क्रेटरहरू छन्। शताब्दीयौंदेखि सूर्यको किरण गहिरो खाडलहरूमा पुगेको छैन। यी क्षेत्रहरूमा तापमान माइनस २४५ डिग्री सेल्सियसमा झर्छ। चन्द्रमाको सतहमा उल्कापिण्ड खस्दा, ज्वालामुखी विष्फोट वा अन्य कुनै कारणले विष्फोट हुँदा यी ठूला खाल्डाहरू बन्छन्। यसअघि चन्द्रयान–३ को ‘विक्रम’ ल्यान्डरमा जडान गरिएको शुद्ध यन्त्रले चन्द्रमाको तापक्रमसँग सम्बन्धित पहिलो जानकारी पठाएको थियो। यस अनुसार चन्द्रमामा विभिन्न गहिराइमा तापक्रममा ठूलो अन्तर हुन्छ। चन्द्रमाको सतह ५० डिग्री सेल्सियस जति तातो हुँदा तापक्रम माइनस १० डिग्री सेल्सियसमा झर्छ जब तपाईं सतहबाट ८० मिमी तल जानुहुन्छ। चन्द्रमाको सतह एक इन्सुलेट पर्खाल जस्तै हो, जसमा सूर्यको भयंकर तापको प्रभावलाई सतह भित्र पुग्नबाट रोक्न सक्ने क्षमता हुन्छ।

केही विज्ञहरूले यो पनि चन्द्रमाको सतह मुनि पानी जम्मा भएको संकेत भएको दाबी गर्छन्। आइतवार इसरोले यो नयाँ जानकारीको बारेमा लेखेको छ कि ‘विक्रम’ ल्यान्डरले चन्द्र सतह थर्मो फिजिकल एक्सपेरिमेन्ट अर्थात् चेस्ट इन्स्ट्रुमेन्टद्वारा दक्षिण ध्रुव नजिक चन्द्रमाको माथिल्लो तहको तापक्रम प्रोफाइल गरेको छ। यसले चन्द्रमाको सतहको थर्मल व्यवहार बुझ्न मद्दत गर्न सक्छ।